Selam sevgili havacılık okurları bugünki yazımda Astronotlar Uzayda Ne Giyer? ve ne gibi özelliklere sahip onu öğreneceğiz. Hadi başlayalım!
Astronotlar uzayda herkesin de bildiği gibi uzay elbisesi veya tulumu olarak bilinen kıyafeti giyiyorlar. Uzay mekiğinde ve Uluslararası Uzay İstasyonunda kullanılan uzay kıyafetinin resmi adı ise, Araç Dışı Hareketlilik Birimi veya EMU’dur.”Extravehicular”, aracın veya uzay aracının dışı anlamına gelir. “Hareketlilik”, astronotun kıyafet içinde hareket edebilmesi anlamına gelir.
Uzayda bir insan tarafından giyilen ilk uzay kıyafeti, 1961 yılında Yuri Gagarin tarafından giyilen Sovyet SK-1 kıyafetidir.
Peki Neden Uzay Kıyafetlerini Giymek Zorundalar?
Deniz seviyesinden sadece 100 km yükseldikten sonra dış uzayın başlangıcı başlar ve buradan sonraki tehlikeli bölge maalesef insanların yaşayabilmesi için uygun bir ortam değildir. Bunun en bilinen sebebi o alanda solunabilir oksijenin neredeyse yok denecek kadar az olmasıdır.
Oksijen yoksunluğu her ne kadar tek tehlikeymiş gibi görülse de aslında tehlikelerden yalnızca biridir. Dünya yörüngesinde, koşullar -250 dereceye kadar soğuk olabilir ve güneş ışığında 250 dereceye kadar sıcak olabilirler. Bir uzay kıyafeti astronotları bu aşırı sıcak ve soğuktan korur.
Uzay kıyafetleri ayrıca astronotlara uzay boşluğundayken nefes almaları için oksijen sağlar. Uzay yürüyüşleri sırasında içmek için su içerirler. Astronotları, küçük uzay tozu parçacıklarının çarpmalarından yaralanmaktan korurlar. Uzay tozu kulağa çok tehlikeli gelmeyebilir, ancak küçücük bir nesne bile bir mermiden kat kat daha hızlı hareket ettiğinde yaralanmaya neden olabilir. Uzay kıyafetleri ayrıca astronotları uzaydaki radyasyondan korur. Kostümlerin astronotların gözlerini parlak güneşten korumak için vizörleri bile var.
Ayrıca uzay aracının gittikçe artan bir hızla boşluğa doğru yol alması sırasında astronotları büyük tehlikeler bekler. Bu tehlikelerden bir tanesi de hız artışı, ivmelenme, neticesinde astronotlarda ağırlıklarının artmasıdır. Bu sırada astronotun damarlarındaki kanın ağırlığı erimiş bir demirin ağırlığına eşit olur. Kan vücudun bazı yerlerinden çekilerek başka yerlerde toplanır. Beynin kansız kalması da ölüme yol açar. Astronotun vücudunu bir korse gibi sıkan bu özel elbise kanı vücutta tutmaya yarar. Bir uzay aracının ya da uzay istasyonunun rahatça dışına çıkabilmesini, uzay boşluğunda ya da gezegen yüzeyinde dolaşarak anlamlı çalışmalar yapabilmeleri açısından önemlidir.
Astronot Kıyafetinin Özellikleri
Bir uzay kıyafeti, insan şekli verilmiş tam fonksiyonlu bir uzay aracı denilebilir.
Astronotların giymiş olduğu giysiler, hafif ve de esnek yapıdadır. Uzay insanları üzerlerine ilk önce bir tulum giyerler. Bu tulum özel olarak tasarlanmıştır. Giysiyi özel yapan şey ise, içinde yer alan elektronik aletlerdir. Bu elektronik cihazlar, astronotların vücut ısısını ve de kalp atışlarını kontrol etme görevindedir.
Astronotların giymiş olduğu elbiseler aşırı sıcağa ve soğuğa karşı dayanıklı yapıdadır. Özellikle de sıcağa karşı duyarlılıkları daha fazladır. Bu nedenle de uzay insanları iki farklı giysi giyerler. İlk giyilen elbise de ince tüpler bulunur ve bu tüplerin içerisinde serin su bulunur. Tüplerin içerisindeki serin su, astronotları sıcaktan korumaktadır. Sırt çantasında bulunan bir cihaz, tüp içinde bulunan sıvıların ısılarını sabit bir ısıda tutma görevini gerçekleştirirler. Astronotların kıyafetleri kat kat yapıdadır. Bu elbisenin iç kısmı şişirilmiştir. Bunun nedeni ise basıncın normalde kalmasını sağlamaktır. Şişirilmiş bölümün üzerinde 15 kat daha bulunmaktadır. Katlar plastik ve alüminyum tabakalardan yapılmıştır. Bu katların görevi ise, astronotları radyasyondan ve küçük yapıdaki gök cisimlerinden korumaktır. Giysinin en dışında çelik bir çember vardır. Elbisenin 2. bölümünü ise başlık oluşturmaktadır. Başlığın ön tarafı kırılmaz camdan yapılmadır ve camın yukarısında bir kask daha bulunur. Astronotların giydiği elbiselerin ikinci bölümünü ise ayakkabılar oluşturmaktadır.
Son olarak ise, astronotların son çantası vardır. Sırt çantasında, oksijenin ve tüplerdeki serinletme suyunun dolaşımını sağlayan cihazın dışında, bu çantada bir de telsiz bulunur. Bu telsiz, uzay insanının dünyayla iletişimini sağlamaktadır.
Genel olarak tek bir uzay kıyafetinin üzerine bakıldığında en pahalı parça sırt çantasına benzeyen “Birincil Yaşam Destek Ünitesi”dir. Hem oksijen hem de sıcaklık gibi hayati ayarlamaları yapan bu ünite çok fazla elektronik cihaz içerir. Ancak maliyet açısından bakıldığında NASA’nın en çok harcama yaptığı parça astronotların eldivenleridir. Uzay giysisi eldivenleri, astronotların uzayda yapabileceği çalışmalarda en sınırlayıcı faktördür. Astronotlar uzay yürüyüşleri sırasında yaklaşık 110 tane alet ve ekipman kullanırlar. Eldivenler şişirilmiş bir balon gibi davrandığından, parmakları bükme çabasına karşı direnir. Astronotlar, elindeki her hareketle bu baskıya karşı savaşmalıdır, bu da yorucudur ve bazen yaralanmaya neden olabilir. Ayrıca, eldivenlerin eklemleri hayatı tehdit eden, sızıntılara yol açabilecek aşınmaya maruz kalabilir. Bu nedenle eldivenler astronotların hareket kabiliyetine yardımcı olmak için özel olarak tasarlanır.
Uzay kıyafetleri temelde giyilebilir “uzay araçlarıdır” ve astronotları sadece hayatta tutmakla kalmaz; besler, iletişim kurmalarına izin verir ve hatta tuvalet gibi kullanılabilir.
Astronotlar Uzayda Ne Giyer? hakkında konuştuk. Bir sonraki yazımda görüşmek dileğiyle. Diğer yazılarıma buradan ulaşabilirsiniz.
