Her işletmenin sabit ve değişen maliyetleri mevcuttur bunların işletmenin toplam giderlerini vermektedir. Hava Yolu İşletmelerinde Maliyet ciddidir ve sektördeki maliyetin yükü diğer sektörlere nazaran oldukça yüksektir. İşletmelerin çeşitli maliyet türleri mevcuttur gelin birlikte bu maliyetler neler hangi maliyet türü hava yolu şirketleri için daha ağır buna birlikte bakalım.
Hava yolu şirketlerinin çeşitli maliyetleri vardır ve temelde üç gruba ayrılır gruplar içinde de ayrımlar mevcuttur bunlar:
1- Sistem Masrafları
- Haberleşme ve IT
- Yolcu Hizmetleri
- Kabin ekibinin maaşları
- İdari ve genel masraflar
- Bilet, satış, reklam ve rezervasyon
2- Yer Faaliyetleri
- Havaalanı masrafları
- Park ve yer masrafları
- Bakım ve revizyon
3- Uçuş Faaliyetleri
- Uçuş cihazlarının sigortası
- Hava seyrüsefer masrafları
- Pilotların maaşları
- Uçağa sahip olma
- Yakıt ve yağ
ICAO’ya göre ise dolaylı faaliyet maliyetleri ve doğrudan faaliyet maliyetleri olmak üzere ikiye ayrılıyor.
1- Doğrudan Faaliyet Maliyetleri
Uçuş Faaliyet Giderleri
- Yakıt ve yağ giderleri
- Sigorta giderleri
- Uçak ve uçuş personeli kiralama giderleri
Uçak Bakım Giderleri
Amortisman Giderleri
2- Dolaylı Faaliyet Maliyetleri
Havaalanı ve Hava Seyrüsefer Hizmetleri Kullanım Giderleri
- İniş ve İlişkili Havaalanı ücretleri
- Hava Seyrüsefer Ücretleri
İstasyon Giderleri
- Yer hizmetleri personel giderleri
- Binalar, yer ekipmanları ve ulaşım giderleri
- Satın alınan yer hizmetlerinin giderleri
Yolcu hizmetleri giderleri
- Kabin görevlileri giderleri
- İkram giderleri
- Uçuş gecikme ve iptal giderleri
- Yolcu mali mesuliyet ve kaza sigortası ücretleri
Biletleme, Satış ve Promosyon Giderleri
Yönetim Giderleri, Genel ve Diğer Giderler
1-) Doğrudan Faaliyet Maliyetleri
Doğrudan faaliyet maliyetleri (Direct Operating Costs), bir uçağın ticari havayolu taşımacılığı amacıyla kullanılması sonucunda ortaya çıkan ve uçak tipine bağlı olarak değişen giderlerin toplamıdır.
Uçuş Faaliyet Maliyetleri
Uçuş personel giderleri: Bu grupta; pilotlara ödenen maaşlar, eğitim, konaklama, sigorta ve sosyal hakların giderleri yer alır.
Yakıt ve Yağ giderleri: Bunlar uçuş faaliyet maliyetleri içinde en fazla yer tutan gider grubudur. Yakıt tüketimi her uçuş hattı için; uçuş uzunluğu, yüksekliği ve hızı, uçak ağırlığı ve rüzgâr durumu gibi pek çok faktöre bağlı olarak değişir. Bir hava yolu şirketi için en büyük maliyet budur
Sigorta giderleri: Uçakların yerde ve uçuşta kaza ve emniyetsiz olaylardan zarar görmesi riskine karşı sigortalatılması giderlerini kapsamaktadır.
Uçak ve uçuş personel kiralama giderleri: Bazı havayolu işletmeleri uçak ve uçuş personeli temininde kiralama yöntemini tercih ettiklerinden uçak kiralama giderleri ortaya çıkar. Örneğin geçtiğimiz aylarda Hindistan’a ait bir şirket Türk Hava Yolları’nın uçağını uçuş ekibi ile kiralamıştır.
Uçak Bakım Giderleri
Bu gruptaki maliyetleri; her türlü bakım faaliyeti sonucunda oluşan, işçilik, malzeme ve yönetim giderleri oluşturmaktadır.
Amortisman Maliyetleri
Bu gider grubu, uçak ve gerekli donanımı için ayrılan amortisman ve tükenme paylarını kapsamaktadır.
2-) Dolaylı Faaliyet Maliyetleri
Dolaylı faaliyet maliyetleri (direct operating costs); uçuş faaliyetlerinde kullanılan uçak tipi ile doğrudan ilişkili olmayan, uçuş faaliyetlerinin (operations) gerçekleştirilmesinde ortak olan giderlerden oluşmaktadır.
Havaalanı ve Hava Seyrüsefer Hizmetleri Kullanım Giderleri
Havaalanını kullanıp hizmet alanlar uçaklar ve yolculardır. Alınan hizmetler karşılığında her ikisi de kullanım ücreti öder. Havayolu işletmeleri havaalanlarında pistleri, taksi yollarını, apronları, park yerlerini, terminal tesislerini, bagaj ayırma sistemleri ile güvenlik ve emniyetin sağlanması gibi çeşitli hizmetleri kullanırlar.
İstasyon Giderleri
İstasyon giderleri; havaalanı iniş ücretleri dışında kalan ve bir havaalanında havayolu işletmesinin uçak, yolcu ve kargoya vermesi gereken yer hizmetleri faaliyetleri kapsamında ortaya çıkan giderlerden oluşmaktadır. Bu gider grubunun önemli bir bölümünü, uçağın karşılanması, uçuşa verilmesi, yolcular, bagajlar ve kargo ile ilgili yer hizmetleri faaliyetlerinin yürütülmesi için havaalanında (istasyonda) çalıştırılan personelin giderleri oluşturmaktadır.
Yolcu Hizmetleri Giderleri
Yolcu hizmetleri giderlerinin büyük bir bölümünü; kabin görevlileri, yolcu ikramları ile uçuş gecikme ve iptal giderleri oluşturmaktadır
Kabin görevlileri giderleri: Temel olarak; uçuş sırasında kabin emniyetinin sağlanmasından ve yolculara ikram hizmeti verilmesinden sorumlu olan kabin görevlilerinin ücretleri, konaklama, eğitim, ulaşım ve üniforma giderlerinden oluşmaktadır.
İkram giderleri: Uçuş sırasında yolculara sunulan ikramların ve eğlence sistemlerinin giderlerinden oluşmaktadır.
Uçuş gecikme ve iptal giderleri: Bir uçağın yerde kaldığı süre şirket için büyük maliyet demektir ve şirketler uçakları sürekli operasyonda tutmak için çalışırlar. Düzenlemeler uçuşların gecikmesi ya da iptal edilmesi durumunda yolculara bazı ek hizmetlerin verilmesini zorunlu tutabilmektedir.
Yolcu mali mesuliyet ve kaza sigortası ücretleri: Yolcu mali mesuliyet sigortası kapsamında ve yolculara kazalardan zarar görmeleri halinde ödenen ücretler bu kapsamdadır.
Biletleme, Satış ve Promosyon Giderleri
Bu gider grubunun ilk bileşeni havayolu işletmesi adına biletleri satan diğer aracı kuruluşlara ödenen komisyon ücretleridir.
Yönetim Giderleri, Genel ve Diğer Giderler
Bu gider grubunu, daha önceki gider gruplarının içine girmeyen, işletmenin tüm faaliyetleri açısından gerçekten genel olan yönetim giderleri ve ilgili diğer giderler oluşturmaktadır. Sözü edilen giderlerin dağıtım şekli işletmenin ve ülkenin uyguladığı muhasebe düzenlemelerine göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle, havayolu işletmelerinin bu gider kalemi üzerinden yapacakları kıyaslamalar yanlış sonuçlar doğurabilir.
Hava Yolu İşletmelerinde Maliyet yazımın sonuna geldik. Tüm bunların sonucunda bir hava yolu şirketinin aylık, yıllık ve dönemlik maaliyetleri ortaya çıkmaktadır bu maliyet türlerinden yakıt ve yağ giderlerinin maliyeti en çok olan tür olduğunu unutmayalım.
KAYNAK
- kitap, Suzanne K.Kearns, Fundamentals of International Aviation
- kitap, Prof.Dr. Ender GEREDE, Doç.Dr. Ahmet Emre DEMİRCİ, Havayolu Yönetimi