Selam sevgili havacılık okurları bugünki yazımda gökyüzünde yaptığı hareketler ile nefesleri kesen ve adrenalini dorukta yaşamak isteyenlerin ilgi odağı olan Akrobasi Uçaklarına gelin birlikte keşfedelim.
Akrobasi Uçakları Nedir?
Akrobasi Uçakları gökyüzünde iken anormal hareketleri ile nefes kesen hava taşıt aracıdır. Uçuşlar sivil ve askeri fark etmeksizin havacılıkta kültür, eğlence ve sportif tarafını sergiler. Uçuş gösterileri her kesimden insanın odak noktası olmuştur. Akrobasi uçaklarının kısa bir tarihçesine de bir göz atalım.
Tarihte Akrobasi Uçakları
Blériot XI (1909)
İlk uçuşunu Manş Denizi üzerinde gerçekleştiren Fransız yapımı Blériot XI uçağı 1913 yılına gelindiğinde ise akrobasi gösteri için de kullanılmaya başlanmış ve Batı Avrupa’daki ilk gösteri uçuşunu gerçekleştiren uçak olma özelliğini kazanmıştır.
Nieuport IV (1911)
1910’ların başlarında Fransız yapımı bir spor, eğitim ve keşif tek kanatlı uçaktı. Nieuport IV, kimi çevreler tarafından dünyadaki ilk gösteri uçağı olarak anılmaktadır. Aerodinamik özellikleri sayesinde rüzgârın etkisini aza indirmiş bir teknolojiye sahiptir.
Fokker M.5 (1911)
Fokker M.5, 1913 yılında Hollanda üretimi olan ve Anthony Fokker tarafından tasarlanan ve inşa edilen silahsız tek kişilik tek kanatlı bir uçaktı. Uçak gösteri amaçlı üretilmiş ardından Alman yöneticilerin uçak performansını beğenmesinden sonra Alman Ordusu hizmetine alınmış ve I.Dünya Savaşında aktif olarak görev almıştır.
Morane-Saulnier M.S.225 (1932)
Morane-Saulnier M.S.225, 1930’ların Fransız savaş uçağıydı. Çift kanatlıların sonuncusu ile ilk tek kanatlı avcı uçakları arasındaydı. 1930’lara gelindiğinde motorlarının daha güçlü olması sebebiyle savaş uçaklarının da akrobasi gösterilerinde kullanılması düşünüldü ve Fransız yapımı Morane-Saulnier M.S.225 model savaş uçağı bu alanda gösteri yapan ilk savaş uçağı ünvanını elinde bulundurmaktadır.
Arado Ar 79 (1938)
Arado Ar 79, 1930’larda iki kişilik bir akrobasi eğitim ve gezi uçağı olarak tasarlanmış bir Alman uçağıydı. Ar 79, geri çekilebilir, kuyruk tekerleği alt takımına sahip tek kanatlı bir uçaktı. Hafifliğiyle birlikte 105 beygirlik motoruyla çok derin dalışlara imza atabilen bu uçak 2 koltuğa sahip olması nedeniyle sık sık eğitim uçuşları için de kullanılmıştır. Ayrıca su yüzeyine iniş gerçekleştirebilen zamanının ender uçaklarındandır.
PAC CT / 4 Airtrainer (1972)
Yeni Zelanda’da üretilen tamamen metal konstrüksiyon, tek motorlu, yan yana oturma düzenine sahip iki kişilik, tamamen akrobasi, piston motorlu, temel eğitim uçağıdır.
Zlín Z-50 (1975)
Zlin Z-50, Çekoslovak şirketi Zlin Aircraft tarafından inşa edilen bir akrobasi spor uçağıdır. Çek firması Zlin Havacılığın ürettiği bu uçak tek bir koltuğa ve 260 beygir gücüne bir motora sahip. Günümüzde Redbull gösteri timi de Zlin Z serisinin yeri üretimlerini kullanmaktadır.
Akrobasi Uçaklarının Yaptığı Hareketler
Akrobasiuçakların havada yaptığı üç temel hareketler var. Bunlar;
İç Loop(inside loop)
Düz uçuştayken elevatör çekilerek yapılan çember hareketidir. Düzgün bir loop’ta esas olan hareketin her noktasında uçağın hızının aynı olması, yarıçapın sabit tutulması, giriş ve çıkış irtifalarının aynı olması ve giriş çıkış düzlemlerinin aynı olmalıdır. Bu esaslar için öncelikle iyi trim ayarlı bir model gerekir. Yarım gaz seyir esnasında tam gaz açılarak elevatörün yavaş yavaş çekilmeye başlanır, tepe noktasında gaz yavaşça kapatılır, 180 dereceden sonra modelin kendi burun ağırlığıyla burun düşürmesi beklenir, dolayısıyla elevatör çekim miktarı azaltılır, son çeyrekte hafif hafif gaz açılır ve 360 derecelik dönüşün sonunda tekrar yarım gaza gelinir.
Modelin düzlemsel sapmaları rudder ve aileron yatışları ile düzeltilir. Loop’lar rüzgâra karşı atılır, ancak uçuş patterni göz önünde bulundurularak çapraz rüzgarlarda atılması da gerekebilir, bu durumlarda rüzgâr modeli yanal düzlemde sürükleyecektir, örneğin sağdan çapraz rüzgarla loopa başladık, hiç düzeltme vermeden, elevatör ve gaz kontrolü ile loopu tamamladık, model bizden uzaklaşmış olarak farklı bir düzlemde hareketten çıkacaktır. Oysaki rüzgâr yönüne doğru biraz yatış ile loopu atarsak bunu gerekirse birazda sağ rudder ile desteklersek giriş ve çıkış düzlemleri yerine oturtulabilir.
Dış Loop(Outside Loop)
Düz uçuştayken elevatör itilerek yapılan loop hareketidir. İniş takımları loop’un içine doğru bakar. Harekete düz uçuştayken başlanır. Elevatör itilir ve alt irtifadan hareket atılır, ya da yarım tono ile ters uçuş yapılır ve elevatör itilerek üst irtifa kullanılarak loop atılır.
Roll(Tono)
Yatay eksende modelin dönme hareketidir, birçok farklı varyasyonu olabilir. Örneğin ağır tonolar, nokta tonolar, aksi yönlere seri tonolar gibi… Temelde aileron komutu ile harekete girilir ancak irtifanın korunması için rudder ve elevatör desteği de gerekir, örneğin soldan hafif bir tono atarken, sıralama şöyle olacaktır; aileron komutu ve gaz sabit olmak koşulu ile ilk 90 dereceye doğru gelinirken biraz sağ rudder, terse doğru gelinirken elevatör itilir, 270 derecede iken sol rudder ve 360 da düz uçuşa geçilmiş olunur. Tonoların hızına ve yerine göre rudder, elevatör destekleri çok önemlidir. İrtifanın ve doğrultunun korunmasında esas rolü oynarlar.
Akrobasi Pilotu Olmak İçin;
- En az PPL uçuş lisansına sahip olmak
- İyi derecede ingilizce bilmek
- Oluşan olaylara hızlı tepki verebilmeli
- Bu özelliklere sahip kişiler 13 saatlik akrobasi uçuş eğitimi alarak Akrobasi Pilotu olabilirler.
Akrobasi uçakları ile uçma tutkusunun doruklarda yaşayabileceğimiz havacılık alanı. Bu tutkuyu yaşamak isteyen ve ilgisi olanlar için verimli bir yazı olması dileğiyle. Diğer yazıma buradan ulaşabilirsiniz. Bir sonraki yazımda görüşmek dileğiyle!
