Bir uçan nesne gördüğümüzde genelde o nesneyi “uçak” diye nitelendiririz fakat hava araçlarında keskin bir sınıflandırma mevcut. Özelliklerine göre bir ayrıma tabi tutarız ve hava araçlarını sınıflandırırız böylece hava araçlarını kolaylıkla sertifikasyonunu sağlarız ve sektörde birçok kolaylık sağlar. Hadi Hava Araçlarının Sınıflandırılması konumuza geçelim, peki hava araçları nasıl ayrılır?
Bu makineler şu etmenlere göre sınıflandırılabilirler:
- Taşıma nasıl elde edilir?
- Motorlar bir güç sağlar mı?
- Kanatlar sabit mi, yoksa hareketli mi?
İki ana kategoride sınıflandırılır:
Havadan hafif hava araçları: Taşıma kuvveti sıcak hava veya helyum gibi havadan hafif gazlar aracılığı ile elde edilir.
Havadan ağır hava araçları: Bir kanadın hava içinde hareket etmesi vasıtasıyla taşıma kuvveti elde edilir.
Bu iki kategori içinde çok farklı boyutta, konfigürasyonda ve türde hava araçları bulunmaktadır. ICAO’nun hava aracı kategorilerinin tanımlanması:
Havadan ağır hava araçları
Motorlu
- Uçak (kara uçağı, deniz uçağı, amfibi uçağı)
- Döner kanatlı hava aracı (Helikopter, Cayroskopik)
- Ornithopter (kara, deniz veya amfibi)
Motorsuz
- Planör ( kara planörü, deniz planörü)
Havadan hafif hava araçları
Motorlu
- Zeplin/Hava gemisi ( Sert, yarı sert, sert olmayan)
Motorsuz
- Bağlı balon ( Küresel bağlı balon, küresel olmayan bağlı balon)
- Serbest balon ( Küresel serbest balon, küresel olmayan serbest balon)
Uçaklar, güç grubu bulunduran(motor), kontrol edilebilen, havadan ağır makinelerdir. Taşıma kuvvetini sabit kanatlardan elde ederler. Birçok insan için hava aracı denildiğinde düşündükleri şey uçaktır. Uçaklar için ayrıca “sabit kanatlı hava aracı” terimi de kullanılmaktadır. Uçaklar iniş kalkış yaptıkları yere göre sınıflandırılır
Kara uçağı
Uçağın iniş kalkış yaptığı yer bir kara parçasıdır genellikle bir pist veya içinde pistlerin bulunduğu bir havalimanıdır. Kara uçakları günümüzde kullanılan uçakların genelini oluşturur yolcu uçakları, kargo uçakları ve askeri uçaklar bunlara örnektir.
Deniz Uçağı
Uçağın su yüzeyine inebilen, su yüzeyinden kalkabilen ve su yüzeyinde yüzebilen uçak sınıfıdır. Gövdeleri tıpkı bir tekneye benzer. Uçan tekne olarak da bilinir. İlk deniz uçağını pilot Henri Fabre 1910 tarihinde yapmıştır. Deniz uçakları; orman yangınlarına su taşımak ve yakınında deniz veya göl bulunan gelişmemiş yerlere ulaşım için de kullanılabilmektedir. Deniz uçakları genellikle gövdesinin altında bulunan iki şamandıraya sahiptir, ancak farklı modelleri de mevcuttur. Şamandıralar uçağın gövdesini yukarıda tutmayı sağlar. Şamandıraların avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır. Dezavantajlarından bazıları; şamandıralar, uçağın boş ağırlığına ve sürükleme katsayısına eklenir, bu ise uçağın taşıyabileceği yük kapasitesini azaltır ve seyir hızının yavaşlamasına neden olur.
Amfibi Uçağı: Hem deniz hem de karaya iniş yapabilen uçaklara amfibiyen uçak denir. Ambifik uçaklar ilk olarak tekneli deniz uçağı olarak ortaya çıkmıştır. Bu çeşit uçaklar sandal benzeri bir gövdeye sahiptir, ana şamandıra ve gövde birleşik tek parça halindedir. Daha sonraları bu taşıtlara içeri çekilebilir tekerlekli iniş takımı eklenerek hem denizde hem karada manevra yapabilen amfibik hava taşıtları ortaya çıkmıştır.
Planör
İnce, uzun kanatlarının yardımıyla, rüzgarla havalanır ve kanatları sayesinde süzülerek havada kalır ve iniş yapar. Planörlerin yapısı uçağın küçültülmüş haline benzer.
Kokpiti tek veya çift kişiliktir. Motorsuz hava aracı olması sebebiyle, uçabilmesi için ilk önce planörün havaya çıkarılması gerekir. Genellikle planörlerin vinç ya da motorlu bir uçağa halat ile bağlanarak yükselmesi ve irtifa kazanması sağlanır. Belirli bir yüksekliğe çıkan planörün bağlı olduğu halat koparak, rüzgar ve uzun yapılı kanatları yardımıyla süzülerek havada kalır.
Ornithopter
Kuşların kanat çırpmasını dikkate alarak icat edilen kanatlı hava aracına “Ornithopter-Kanat Çırparak Uçan Hava Aracı” adı verilmektedir. Ornithopter’ler ağır ve hantal yapıya sahip olmalarından dolayı uçuşta istenilen başarıyı sağlayamamıştır. 15. Yüzyılda Avrupa’da yaşamış Leonardo Da Vinci kuş, yarasa, sinek vb. canlıları inceleyerek tasarladığı ornithopter çizimleri eserlerinde yer almaktadır.
Zeplin
Zeplin denildiğinde hepimizin aklına farklı bir hava ulaşım aracı gelir. Temel olarak motor tahrikli büyük bir helyum balonudur. İsmini yapımcısı Ferdinand Von Zeppelin’den almıştır. Yolcu ve mürettebat altta salınmış balon sepeti içinde seyahat ederler, onu destekleyen bir iç çatı olduğu zaman sabit tip olarak isimlendirilirler, iç çatı yani iskelet olmadığı zaman sabit olmayan tip veya keşif balonu olarak isimlendirilirler.
Zeplinler’in sınıflandırılması:
- Sert Zeplinler: Sert hava gemileri, şekli koruyan ve tüm yapısal yükleri taşıyan dış yapısal çerçeveye sahipken hava aracını kaldıran gaz bir veya daha fazla gaz torbası ya da hücre içerisinde bulunur.
- Yarı Sert Zeplinler: Yarı sert olan hava gemileri, iç basınç ile şekillerini korumalarının yansıra sabit bir omurga gibi bir tür destekleyici yapıya sahiptir.
- Sert Olmayan Zeplinler: Genellikle ‘blimps’ olarak adlandırılan sert olmayan zeplinler şekillerini korumak için iç basınca ihtiyaç duyar
Bağlı balon: Yere bir halat ile bağlı olan genellikle reklam ve turistlik amaçlı kullanılan havadan hafif hava araçlarıdır.
Serbest balon: Yerden bağımsız bir şekilde kontrol yüzeyi olmayan reklam ve turistlik amaçlı kullanılan havadan hafif hava araçlarıdır.
Hava Araçlarının Sınıflandırılması yazım bu kadardı. Sizlerden Hava Araçlarının Sınıflandırılması hakkında görüşlerinizi bekliyorum. Diğer yazıma buradan ulaşabilirsiniz, görüşmek üzere!
Kaynak
- kitap, Fundamentals of International Aviation – Suzanne K. Kearns
- Kokpitteyiz.com
- Havatarafi.com