Herkese yeniden merhaba! Bu yazımda Gökyüzünün Pazarı hakkında konuşacağız.
Gökyüzünün Pazarı; Hava yolu işletmeleri hava yolu taşımacılığının bel kemiğidir. Günde binlerce insan hava yolu ile seyahat ediyor ve istedikleri zaman istedikleri yerlere kolay bir şekilde ulaşabiliyorlar. Hava yolu şirketlerinin belli başlı özellikleri vardır ve bu özelliklere göre hava yolu şirketleri sınıflandırılır. Peki nedir bu söz konusu olan sınıflandırma? Gelin birlikte buna bakalım.
1- Uluslararası kuruluşlara göre sınıflandırılma
Tarifeli Hava Yolu İşletmesi: Tarifesiz seferler de düzenlemekle birlikte çoğunlukla tarifeli seferler gerçekleştiren hava yolu işletmesidir. Uçuş tarifesi önceden duyurulmakta, bir çeşit taahhüt verilmekte ve nadiren değiştirilebilmektedir
Tarifesiz Hava Yolu İşletmesi: Birincil görevi veya işi tarifesiz seferler düzenlemek olan havayolu işletmesidir.
Charter Hava Yolu İşletmesi: Sadece charter uçuşlar düzenleyen, müşterileri bireysel yolcular yerine genellikle tur operatörlerinde olduğu gibi seyahati organize eden firmalar olan tarifesiz havayolu işletmesidir.
Büyük Hava Yolu İşletmesi: Belli başlı ana iç hatlarda ve/veya dış hatlarda tarifeli seferlerle ve gelişmiş bir ağ yapısına bağlıdır. Çok geniş kapsamdaki operasyonlarla hizmet veren hava yolu işletmesidir. Uçuş ağları çok sayıda havaalanı çiftlerini kapsamakta ve bunlar geniş bir coğrafi alana yayılmış durumda.
Bölgesel Hava Yolu işletmesi: Çoğunlukla pervaneli uçaklarla ve/veya küçük jetlerle operasyon yaparak görece küçük ve orta büyüklükteki yerleşim yerlerini daha büyük şehirlere ve merkezlere bağlar. Ve kısa mesafeli hatlarda yolcu ve yük taşımacılığı hizmeti sunan hava yolu işletmesidir. Uçuş ağının kapsadığı coğrafi alan belirli bir bölgeye odaklanmış durumdadır.
Besleyici (Feeder) Hava Yolu İşletmesi: Genellikle koltuk kapasitesi küçük ve orta ölçekli olan uçaklara kısa mesafeli hatlarda seferler yapar. Küçük ve bölgesel noktaları daha büyük merkez havaalanlarına bağlayan hava yolu işletmesidir. Sözü edilen bölgedeki yolcuları asıl gitmek istedikleri yerlere taşıyacak hava yolu işletmelerinin seferlerini besler.
Günübirlik (Commuter) Hava Yolu İşletmesi: Besleyici ve/veya bölgesel hizmet sunar. Genellikle koltuk kapasitesi 30’dan daha az olan uçaklarla noktadan noktaya (point to point) hizmet veren işletmedir.
Mega Hava Yolu İşletmesi: Mega havayolu işletmesi kavramı, operasyonlarının kapsamı ve/veya ağ yapısına bağlı olarak çok büyük havayolu işletmelerini tarif etmek için kullanılmaktadır. Mega havayolu işletmelerinin uçuş ağları daha fazla havaalanı çiftini birleştirmekte ve bunlar küresel bir coğrafi alana yayılmış durumdadır. Uçak ve çalışan sayıları ile üretim miktarları diğerlerine göre çok daha yüksektir.
Belirli Bir Pazar Bölümüne Hitap Eden Hava Yolu İşletmesi
Belli başlı hatlarda veya pazarın belli bir bölümünde hizmet vermek üzerine uzmanlaşan havayolu işletmesidir.
Yeni Kurulan Hava Yolu İşletmesi: Yeni kurularak faaliyetlerine başlamış havayolu işletmesi.
Yeni Giren Hava Yolu İşletmesi: Yeni kurulmuş olsun veya olmasın, halihazırda başka havayolu işletmeleri tarafından hizmet verilen bir pazara girme teşebbüsünde bulunan havayolu işletmesi.
Tam Hizmet Sunan (full service) Hava Yolu İşletmesi: Tipik olarak geleneksel, ulusal veya büyük bir havayolu işletmesi olan, geniş ve büyük bir ağ yapısında uçak içi yiyecek içecek ve eğlence sistemleri ile farklı kabin sınıflarına çok geniş bir yelpazede farklı hizmetler sunan havayolu işletmesi
Sade (No-frill) Hava Yolu İşletmesi: Tam hizmet sunan havayolu işletmelerinin aksine, düşük maliyetli bir havayolu taşımacılığı sağlayarak müşterilerine çok basit, sade veya sınırlı bir uçak içi hizmet suna havayolu işletmesi.
Düşük Maliyetli Hava Yolu İşletmesi: Diğer havayolu işletmeleri ile karşılaştırıldığında genellikle düşük bir maliyet yapısına sahip olan ve bu sayede onlara göre daha düşük fiyatlar sunabilen havayolu işletmesi.
2- Derecelendirme Kuruluşlarına Göre Sınıflandırılma
Skytrax adlı danışmanlık kuruluşunun yapmış olduğu “Dünya Havayolu Derecelendirmesi”’ne dayanmaktadır. Daha çok havayolu tüketicilerinin geçmiş uçuş tecrübelerine dayalı olarak verdikleri puanlar üzerinden gerçekleştirilen algısal bir sınıflandırmadır.
*Söz konusu sınıflandırma birden beşe doğru giden bir yıldız sistemine dayanır
Beş Yıldızlı Hava Yolu İşletmesi: Bu gruba giren havayolu işletmeleri sundukları ürün ve hizmet sınıflandırmaları açısından en yüksek kalite derecesini almış hava yolu işletmeleridir. 2015 yılı için bu gruba giren yedi havayolu işletmesi vardır. Bu hava yolu işletmeleri:
- ANA All Nippon Airways
- Asiana Airlines
- Cathay Pacific Airways
- Garuda Airlines
- Hainan Airlines
- Qatar Airways
- Singapore Airlines
Dört Yıldızlı Hava Yolu İşletmesi: Bu gruba giren hava yolu işletmeleri sundukları ürün standartları açısından iyi düzeyde olmakla birlikte kabin içindeki ve havaalanındaki personel hizmetleri sunumu açısından iyi bir standarda sahip olan hava yolu işletmeleridir. Ülkemizden Türk Hava Yolları ile birlikte 2015 yılı için bu gruba giren 37 hava yolu işletmesi bulunmaktadır.
Üç Yıldızlı Hava Yolu İşletmesi: Bu gruba giren havayolu işletmeleri kalite performansları bağlamında sundukları ürün ve hizmet standartları açısından kabul edilebilir sektör ortalamasına sahip hava yolu işletmeleridir.
İki Yıldızlı Hava Yolu İşletmesi: Bu gruba giren havayolu işletmeleri düşük bir kalite performansına bağlı olarak sundukları ürün ve hizmet standartları açısından kabul edilebilir sektör ortalamasının altında değerlere sahip hava yolu işletmeleridir.
Bir Yıldızlı Hava Yolu İşletmesi: Bu gruba giren havayolu işletmeleri oldukça düşük düzeyde ve zayıf bir kalite performansına sahip hava yolu işletmeleridir.
Sınıflandırılmamış Hava Yolu İşletmeleri: Halihazırda derecelendirilen veya çeşitli sebeplerle Skytrax’in derecelendirme sisteminin dışında kalmış hava yolu işletmeleridir.
3- Ülkelere Göre Sınıflandırma
Amerika Birleşik Devletleri’nde Hava Yolu İşletmelerinin Sınıflandırılması
ABD’de hava yolu işletmeleri, Ulaştırma Bakanlığı tarafından hava yolu işletmelerinin yıllık gelirleri temel alınarak sınıflandırılır.
Büyük Taşıyıcılar: Yıllık operasyon gelirleri 1 milyar ABD dolarından fazla olan hava yolu işletmeleri. Bunlar arasında:
- American Airlines
- Delta Airlines
- DHL Airways
- FedEx
- Southwest Airlines
- United Airlines
Ulusal Taşıyıcılar: Yıllık operasyon gelirleri 100 milyon ve 1 milyar ABD doları arasında olan hava yolu işletmeleri. Bunlar arasında:
- AirTran
- Frontier Airlines
- JetBlue
- Midwest Express
Bölgesel Taşıyıcılar: Yıllık operasyon gelirleri 100 milyon ABD dolarından daha az olan ve genellikle küçük yerleşim bölgelerine hizmet veren havayolu işletmeleridir. Bunlar arasında:
- American Eagle Airlines
- Atlantic Southheast Airlines
- Atlantic Coast Airlines
- Skywest Airlines
Bölgesel taşıyıcılar kendi aralarında büyük, orta ve küçük bölgesel taşıyıcılar olarak sınıflandırılır:
Kanada’da Hava Yolu İşletmelerinin Sınıflandırılması
Kanada’nın Ulaştırma Bakanlığı olarak kabul edilebilecek Ulaştırma Kanada adlı kuruluş tarafından sınıflandırılmaktadır.
Ulaştırma Kanada’nın gerçekleştirdiği ve hava taşıyıcılarının filolarında bulunan uçaklar ve faaliyet gösterdikleri operasyonu temel alan sınıflandırmada üç hava yolu işletmesi sınıfı vardır.
Büyük Hava Yolu İşletmeleri: Bu sınıflandırma, azami kalkış ağırlığı 19.000 libreden fazla olan veya 20 veya daha fazla yolcu taşıyan hava araçları veya 20 veya daha fazla yolcu taşıma kapasitesine sahip helikopterlerle yapılan seferleri ve bu seferleri yapan hava yolu işletmeleri için kullanılmaktadır. Sivil havacılık düzenlemeleri kapsamında söz konusu gruba giren işletmelere “705 taşıyıcıları” da denilmektedir.
Küçük Günübirlik (Commuter) Hava Yolu İşletmeleri: Kalkış ağırlığı 19.000 libreden fazla olan veya 10 ile 19 arası yolcu taşıyan çok motorlu hava araçları veya azami yakıt ağırlığı 50.000 libre olan ve 19 yolcudan fazla yolcu taşımayan turbojet motorlu uçaklar ve 10 ile 19 arası yolcu taşıma kapasitesine sahip çok motorlu helikopterlerle yapılan seferleri ve bu seferleri yapan havayolu işletmeleri için kullanılmaktadır. Sivil havacılık düzenlemeleri kapsamında söz konusu gruba giren işletmelere “704 taşıyıcıları” da denilmektedir.
Hava Taksi İşletmeleri: Azami kalkış ağırlığı 19.000 libre veya daha az olan ve 9 veya daha az yolcu taşıma kapasitesine sahip tek ve çok motorlu hava araçlarıyla yapılan seferleri ve bu seferleri yapan hava yolu işletmeleri için kullanılmaktadır. Sivil havacılık düzenlemeleri kapsamında söz konusu gruba giren işletmelere “703 taşıyıcıları” da denilmektedir.
Avustralya’da Hava Yolu İşletmelerinin Sınıflandırılması
Bölgesel Kalkınma Ve Altyapı Bakanlığı’nın bir birimi olan Altyapı Ulaştırma ve Bölgesel Ekonomi Bürosu tarafından sınıflandırılmıştır.
Avustralya hava yolu taşımacılığı sektöründe yer alan havayolu işletmeleri temelde 3 gruba ayrılmaktadır.
Bölgesel Hava Yolu İşletmeleri: Düzenli olarak kamuya ulaştırma hizmeti sunan ve filosunda sadece 38 veya daha az koltuk kapasitesine sahip veya 4.200 kg veya daha az taşınabilir yük kapasitesine sahip hava araçları bulunan havayolu işletmeleridir.
İç Hat Hava Yolu İşletmeleri: Düzenli olarak kamuya ulaştırma hizmeti sunan ve filosunda sadece 38 veya daha fazla koltuk kapasitesine sahip veya 4.200 kg veya daha fazla taşınabilir yük kapasitesine sahip hava araçları bulunan hav ayolu işletmesidir.
Uluslararası Havayolu İşletmeleri: Uluslararası hatlarda operasyon yapan hava yolu işletmeleridir.
Türkiye’de Gökyüzünün Pazarı; Hava Yolu İşletmelerinin Sınıflandırılması
Ülkemizde havayolu taşımacılığına ilişkin düzenlemeleri yapmaktan söz konusu düzenlemelere olan uyumdan ve düzenlemelere uyulmaması durumunda yaptırım uygulamaktan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) sorumludur.
Tarifeli ve tarifesiz Seferlerle Yolcu ve Yük Taşımacılığı Yapacak Hava Yolu İşletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda tarifeli ve tarifesiz seferlerle ticari hava taşımacılığı yapmak üzere ruhsatlandırılan hava yolu işletmeleridir.
Sadece Tarifesiz Seferlerle Yolcu ve Yük Taşımacılığı Yapacak Hava Yolu İşletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda sadece tarifesiz seferlerle ticari hava taşımacılığı yapmak üzere ruhsatlandırılan hava yolu işletmeleridir.
Tarifeli ve Tarifesiz Seferlerle Sadece Yük Taşımacılığı Yapacak Hava Yolu İşletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda tarifeli veya tarifesiz seferlerle filosunda tamamı sadece yük taşımacılığı yapmak amacıyla düzenlenmiş uçaklarla ticari hava taşımacılığı yapmak üzere ruhsatlandırılan hava yolu işletmeleridir.
Hava Taksi İşletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda tarifeli ve tarifesiz seferlerle ticari hava taşımacılığı kapsamında hava taksi işletmeciliği yapmak üzere ruhsatlandırılan hava yolu işletmeleridir.
Tüm bu sınıflandırmalar ile her hava yolu şirketi farklı iş modelleri farklı stratejiler izleyerek söz konusu havacılık sektörünün; Gökyüzünün Pazarı içinde yer tutmaya çalışırlar.
Gökyüzünün Pazarı yazım bu kadardı. Diğer yazılarda görüşmek üzere. Gökyüzünün Pazarı hakkındaki görüşlerinizi bekliyorum. Diğer yazıma buradan ulaşabilirsiniz.