Herkese yeni bir yazıdan merhaba! Havacılığın Dönüm Noktaları hakkında konuşacağız.
Şimdi hep beraber bazılarına göz atalım.
M.Ö. 150 ‘de İskenderiyeli Heron ilk jet motorunu, evet yanlış değil, ilk jet moturunu geliştirmeyi başardı. Bu motor buhar gücüyle çalışan bir “aelopile” idi. Özünde, merkezindeki su kabının ısıtılması sonucu dönmeye başlayan basit bir buhar türbinidir. Aeolipilae, su ile doldurulabilecekleri küçük boyutlu bir açıklığa veya ağza sahip içi boş pirinç kaplardır. Su ateşten önce ısıtılır, ancak çok az rüzgar yayılır. Ancak su kaynamaya başlar başlamaz şiddetli bir rüzgar çıkar.
1002 yılında İmam Cevheri’nin uçma teşebbüsü ölümle sonuçlanmıştır lakin kendisi bilinen ilk Türk havacılık şehididir.
“Ey ahali bu dünyada emsali bulunmayan bir eser keşfettim, gelecek insanlar için bir ilmi tasavvuru nasib olmadı”.Toplanan halk hayretle imamı ve müderrislerini dinlediler, bazıları aklını kaybettiğini zannettiler.Vücudunu iplerle iki büyük satıh bağladı ve uçacağını ilan etti ve kendisini boşluğa bıraktı. Kanatsatıhları maalesef Cevheri’yi taşımadılar, şiddetle yere çarparak vefat etti.Cevheri’nin bu haraketi, zamanında çok garip karşılanmıştır.Cevheri bilinen ilk Türk Hava şehididir.( 1971 basımı Havacılık Tarihinde Türkler kitabından…)
1623 yılında Lagari Hasan Çelebi, kendi icadı olan fişek ile havalanmayı ve bir müddet uçmayı başarmıştır.
Hesaplamalara göre Lâgarî’nin bu iptidai roketle 250 m. kadar havaya yükselmiş olabilir.
“Deniz yüzünü aydınlattı” şeklindeki ifadeden burada iken ateşlediği öteki fişeklerle muhtemelen yönünü değiştirdiği, iki elinde tuttuğu kartal kanadı şeklinde tasvir edilen şeyin bir nevi paraşüt vazifesi gördüğü ve bu sayede yavaşça denize indiği anlaşılmaktadır.
Akabinde 1632’de efsane türk bilgini Hezarfen Ahmed Çelebi sahne almıştır. Kendi icadı olan kuş kanatlarına benzer bir araç ile Galata Kulesi’nden süzülerek Üsküdar’a kadar uçmayı başarmıştır.
Hezârfen Ahmed Çelebi’den bahseden tek kaynak, Evliya Çelebi’nin 10 ciltlik Seyahatname’sinde geçen üç satır uzunluğundaki ifadeden ibarettir. Evliya Çelebi eserinde şunları yazar:
İptida, Okmeydan’ın minberi üzere, rüzgâr şiddetinden kartal kanatları ile sekiz, dokuz kere havada pervaz ederek talim etmiştir. Badehu Sultan Murad Han, Sarayburnu’nda Sinan Paşa Köşkü’nden temaşa ederken, Galata Kulesi’nin taa zirve-i belâsından lodos rüzgârı ile uçarak, Üsküdar’da Doğancılar Meydanı’na inmiştir. Bu olay Osmanlı Devleti’nde ve Avrupa’da büyük yankı buldu ve dönemin padişahı IV. Murad tarafından da beğenildi. Sonra Murad Han, kendisine bir kese altın ihsan ederek, “Bu adam pek havf edilecek (korkulacak) bir ademdir. Her ne murad ederse, elinden geliyor. Böyle kimselerin bekası caiz değil, ” diye Gâzir’e (Cezayir) nefyeylemiştir (sürmüştür). Orada merhum oldu.
Seyahatname, Evliya Çelebi
1843 yılında Sir George Cayler insan taşıyabilen buharla çalışan ilk planörü icat etti.
Planörün uçurtma şeklindeki kuyruğu günümüz helikopterlerine benzemekteydi. Kim bilir belki de esin kaynağı olmuştur. George Cayley havacılıkla ilgili verilerini ilk olarak 1809-1810 yıllarındaki üçlü makalesinde yayınlamıştır. “Hava Seyrüseferi Üzerine” adlı makelesini Nicholson’un Doğa Felsefesi dergisinin Kasım 1809, Şubat 1810, Mart 1810 sayılarında yayınlanmıştır. Bu döküman tarihteki en önemli havacılık çalışmalarından biri olarak kabul edilir.
1852’de Otto Lilienthal kendi yaptığı planörle uçmayı başarmıştır.
Lilienthal’in çalışması, Wright Kardeşler tarafından yakından takip ediliyordu. Daha sonraları, insanlı uçuş konusundaki çalışmaları için Lilienhtal’in önemli bir motivasyon ve ilham kaynağı olduğunu belirtmişlerdir. Ancak Wright kardeşler, iki mevsimlik planörcülükten sonra Lilienthal’in havacılık bilgisini bırakmış, kendi inşa ettikleri rüzgâr tünelinde kendi verilerini elde etmeye yönelmişlerdir.
1900’e gelindiğinde Ferdinand Von Zeppelin bilinen ilk Zeplin uçuşunu gerçekleştirmiştir. Ferdinand von Zeppelin, Amerikan İç Savaşı sırasında Birlik Ordusu’nda resmi gözlemci olarak görev yaptı . Yarımada Harekatı sırasında, Lowe’un hizmetleri Ordu tarafından sonlandırıldıktan kısa bir süre sonra Thaddeus SC Lowe’un balon kampını ziyaret etti . Von Zeppelin daha sonra Almanya doğumlu eski Ordu baloncusu John Steiner’in bağlı uçuşlar sunduğu St. Paul, MN’ye gitti. Bu ziyaret sırasında Minnesota, Saint Paul’da yaptığı bir balonla ilk tırmanışının, daha sonra havacılığa olan ilgisinin ilham kaynağı olduğu söyleniyor.
1903 yılına gelindiğinde ünlü Wright Kardeşler sahne aldı ve kontrol edilebilir bir motoru olan hava aracı yaparak 12 saniye havada tutmayı ve 37 metre mesafe katetmeyi başarmışlardır.
Akabinde Wright Kardeşler yeni denemelere imza atarak tarihe notlar düşmeyi başarmışlardır.
1909 senesinde Louis Bleriot Manş Denizi’ni uçarak geçen ilk insan olmuştur. Kendisinin 38 km’lik ve 77 km/saat’lik maksimum hız rekorları sonrasında sırasıyla Farman 234 km.
Ve Tabuteau 584 km ile el değiştirmiştir. Leblanc 110 km/saat ile hız rekorunu kırmıştır.
1912’de Albert Berry hareket halindeki uçaktan paraşütle atlamıştır.
Albert Berry, komutanı Anthony Jannus olan Benoist imzalı çift kanatlı bir cihaz olan uçağın uçtuğu uçağın yeni modelini vurgulamak için bu sıçramayı tanıtım amacıyla denedi.
Berry, Saint Louis ve Jefferson kışlalarının üzerinde, 460 metre yükseklikte uçan uçakla atlamayı yaptı.
1914 yılında dünyanın ilk tarifeli uçuşu St.Petersburg ve Tampa arasında yapıldı.
Söz konusu uçuş 34 km mesafeyi kapsamaktaydı ve 23 dakika sürmekteydi. Sadece 4 ay gibi kısa bir süre hizmet veren uçuşun pilotu Tonny Jannus, ilk paralı müşteri ise Abram C. Pheil’dir.
Standart ücretler kişi başı için 5 dolar, 45 kg yük için ise yine 5 dolardı. Biletler 16 hafta öncesinden tükendi. İkinci bir Benoist model havagemisi eklendi ve böylece uçuş ağı Sarasota, Bradenton ve Manatee’e kadar genişletildi. Tony Jannus’un kardeşi Roger, ikinci pilot oldu.
Havayolu, toplamda yaklaşık 1,205 yolcu taşıyarak dört aya yakın bir süre boyunca işletildi. Kuzeyde kış kendini göstermeye başlayınca, yolcuların ilgisi de hızla düştü. Tony ve Roger Jannus, Florida’dan ayrılmadan önceki son uçuşlarını 27 Nisan’da Tampa Körfezinde hava gösterisi yaparak noktaladılar.Sadece dört ay süren kısa süreli bir girişimdi ama aynı zamanda bugünkü kıtalararası uçuşların yolunu açmış oldu.
1930 senesine gelindiğinde Frank White, W1 model turbo jet motorunu tasarlamıştır. Ardından patentini almıştır. 1941 senesinde aynı motor Gloster E28/39 model uçakta kullanılmıştır.
1934 senesine gelindiğinde kanada Biritanya arası non-stop uçuş icra edildi. Böylece ilk defa Atlantik Okyanusu havadan aşılmış oldu. Efsane pilot J. R. Ayling idi.
1935 yılında efsane uçak DC-3 seferlerine başladı.
1940’ta modern anlamda ilk helikopter olan Sikorsky, Igor Sikorsky tarafından imal edildi. ABD’ye göç ettikten sonra 1923 yılında Sikorsky Havacılık Mühendisliği Şirketi’ni (Sikorsky Aero Engineering Corporation) Long Island’daki bir çiftlikte kurdu ve 1930’lu yıllarda Pan American Havayollarına ait uçan tekneleri geliştirdi.
Amerikan güvenilir helikopteri olan ve günümüzdeki helikopterlerlerde kullanılana benzeyen rotor sistemiyle donatılmış Vought-Sikorsky VS-300’yi geliştirdi.
1950 yılında ilk jet yolcu uçağı Comet tasarlanmaya başladı.
1953’te Jacqueline Cockrane dünyada süpersonik hızda uçamayı başaran ilk kadın pilot oldu. Tarihe adını yazdırmayı başaran uçuşun tayyaresi ise F-86 Sabre idi.
1954’te B-707 ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
1968, Rus uçağı Tupolev TU-144 uçurulan ilk süpersonik taşıma uçağı olarak tarihte yerini almıştır.
1969, Queen of Skies gökyüzü ile buluştu. B-747 en geniş gövdeli turbofan motorlu uçağı ünvanı ile havalanmıştır.
Aynı sene, süpersonik taşıma uçağı Concorde ilk uçuşunu icra etmiştir.
1986’da Dick Rutan ve Jeane Yeager Voyager adını verdikleri uçakları iel non-stop dünya turu yaptılar.
2007, Dünyanın en büyük yolcu uçağı A-380 ilk uçuşunu gerçekleştirdi.Dünyanın gelmiş geçmiş en büyük yolcu uçağı unvanına sahip Airbus A380‘in sonuncusu, 16 Aralık 2021 tarihinde Emirates‘e teslim edildi.
2016 yılına gelindiğinde yenilenebilir enerji ile çalışan ilk uçak olan Solar ımpulse 2 dünya etrafındaki ilk turunu tamamladı. Fosil yakıt stoklarının azalması, yakıt fiyatlarının yüksekliği, küresel ısınma ve iklim krizi ile mücadele edebilmek adına uçak üretici firmalar elektrik enerjisi ile çalışan yolcu uçağı geliştirme yolunda yarışa giriştiler.
Geçmişimizde Dünya Sivil Havacılık tarihinin mihenk taşları sayılabilecek, gerçekleşmeseydi havacılık sektörü nerelerde olurdu sorusunu akıllara getirecek, dönüm noktası niteliğindedir.
Havacılığın Dönüm Noktaları yazımın sonuna geldik. Bir önceki yazıma buradan ulaşabilirsiniz. Havacılığın Dönüm Noktaları hakkındaki görüşlerinizi bekliyorum.
