Dev Kuşların Yuvası Havaalanları hakkında konuşacağız, hadi geçelim!
Günümüz trafiğinde arabalarımız için uygun bir yer bulmakta zorlanırken bir hava aracının iniş, kalkış ve park pozisyonunda durduğu yer elbette önemlidir ki olmazsa olmazıdır. Bir hava aracı kendisi için uygun olan bir piste iniş ve kalkış gerçekleştirir daha gelişmiş olarak havalimanları bir hava aracının iniş kalkış yaptığı yerden çok daha fazlasıdır.
Havaalanları Tarihi
Havacılığın ilk günlerinde, havaalanı yerleri uygun değildi. Pilotlar, alan düz ve yakında bulunduğu sürece, bir plajda veya bir çiftçinin sahasından uçağı havalandırıyor ve karaya indiriyorlardı. Fakat havacılık gelişerek havaalanlarının gerekliliği ortaya çıkardı.
1950’li yıllarda havacılık giderek popüler bir ulaşım şekli oldu ve “ilk yolcu terminalleri” kuruldu. 1960’lı yıllarda daha uzun pistler inşa edildi. 1970’lerden 1990’lı yıllara kadar hükumetler, havaalanlarını özelleştirmek için adımlar attılar fakat günümüzde kimi havaalanı devlete kimi havaalanı özel şirketlere ait işletmelerdir. Bugün dünyanın en işlek havaalanlarının yüzde 46’sı bir tür özel sektör katılımlı yapıya sahiptir.
Havaalanı Sertifikasyonu
Birçok devletin sertifika sahibi olmayan havaalanlarına sahiptir ve bu havaalanlarını genel havacılık için kullanır bunlar dışında kalan tüm havaalanları CAA tarafından verilen havaalanı sertifikasına (AC) sahiptir. Bir havaalanı onay amacıyla CAA’e bir havaalanı el kitabı sunar. Bu el kitabında yasal gereklilikler olmak zorundadır bu yasal gereklilikler;
- Tesisin işletme prosedürleri
- Yönetim
- Servisler
- Ekipman
- Tesisler ve güvenlik yönetimi
Bir havaalanı sertifikası, havaalanının hizmet verebileceği uçak tipini belirler.
Havaalanı Kodları
Havaalanlarının tanımlanması için kodlar kullanıldığını hepimiz biliyoruz peki bu kodların kaynağı nedir onu biliyor muyuz? Gelin birlikte buna bakalım
Her havaalanında bir ICAO bir de IATA tarafından verilen iki farklı tanımlayıcı bulunmaktadır. ICAO kodları daha çok uçuş planlaması için kullanılırken IATA kodlarına yolcular daha aşinadır ve bunu kullanır. Hava yolları tarafından rezervasyonlar, tarifeler ve çanta etiketleri için kullanılırlar. Örneğin Konya havaalanı için bir örnek verelim:
IATA => KYA (Konya Havaalanı)
ICAO => LTAN (Konya Havaalanı)
Havaalanı Operasyonları
Bir havaalanı temelde 2’ye ayrılır: Kara tarafı ve hava tarafı.
Havaalanının kara tarafı halka açık sınırsız bir alandır. Trafik araçları için yollar, park alanları ve hava yolu bilet kontrolü ve bagaj bırakma işlemi için kullanılan terminal binalarının bölümlerini içerir ve güvenlik kontrol noktasında bu alan biter.
Hava tarafı ise, terminal binası içinde güvenli bir alandır. Unsurları, uçak yükleme ve boşaltma uçak park alanını, uçağın yerdeki hareketini ve uçak pist yüzeylerini içermektedir.
Hava tarafında yer alan tesisler
- Kule, Görsel yardımcılar
- Radyo seyrüsefer yardımcıları
- Seyrüsefer aletleri için kritik öneme sahip alanlar
Havaalanı yönetim ve alt birimleri
- Yönetim Kurulu
- Havaalanı Müdürü
- Çevre Müdürleri, Mülkiyet Yöneticileri, Güzergah Geliştirme ve İdari işler
- Mühendislik/İnşaat Yöneticileri
- Hava Yolları
- Hava Seyrüsefer Servis Sağlayıcı
- Diğerleri ( İmtiyazlar)
- Yer Hizmetleri
- Devlet Kurumları
Havaalanı Çeşitleri
Havacılık endüstrisinde ortak bir ifade vardır: “Eğer bir tane havaalanı gördüyseniz… Bir havaalanı gördünüz”. Buradaki vurgulanmak istenen şey havaalanları arasında çok fazla çeşitlilik olduğu ve faaliyetleriyle ilgili geniş kapsamlı genellemeler yapmanın imkansız olduğudur. Bir havaalanını ayırmak için çeşitli prosedürler vardır fakat biz ICAO’nun ayrımına özellikle dikkat edeceğiz. ICAO, ağırlanabilecek uçağın büyüklüğüne göre havaalanlarına tayin edilen havaalanı referans kodlarını belirlemiştir. Kodlara göre, hangi uçak tipinin sunulacağını ve aynı zamanda havaalanının tasarımını doğrudan etkilemektedir.
Verilen 4 farklı kod ile sırasıyla havaalanlarının uçak referans alan uzunluğu, kod harfi, kanat açıklığı ve tekerlek açıklığı verilmiştir.
Havaalanı Tipleri
Havaalanları tipleri 4’e ayrılıyor bu 4 farklı havaalanı da kendi içinde çeşitli özelliklere göre ayrılıyor.
- Rota Ağı
Merkez Havaalanları: Merkez havaalanları, pek çok konuşmacıya bağlı bir tekerleğin göbeği gibi, merkezi olarak konumlandırılır ve hava yolları (tekerleğin kolları gibi) ile birçok küçük varış noktasına bağlanır. Konsolide hizmetlere sahip bu havalimanları, daha yüksek yük faktörleri ile karakterize edilir, ancak günlük geliş ve gidiş dalgalarıyla zorluklarla karşılaşabilir ve yoğun zamanlarda yoğun tıkanıklık yaşayabilirler. Merkez havaalanları, bir havayolunun ayrılma kararından ciddi şekilde etkilenebilir.
Yardım Havaalanı => Yardım havaalanları, merkez havaalanlarından daha küçüktür ve genellikle bir merkezden gelen taşma trafiğini kabul edebilir (örneğin, merkez havaalanı kapasite sınırlarına ulaştıysa veya şiddetli hava, kaza veya güvenlik sorunu yaşıyorsa). Yardım havaalanları, aktarma merkezlerinden daha az sıkışıktır, ancak yolcuların iki yardım havaalanı arasında doğrudan uçuş bulma olasılığı daha düşüktür.
- Amaç
Uluslararası Havaalanları: Uluslararası havaalanları uluslararası destinasyonlara ve uluslararası destinasyonlardan orantılı olarak yüksek sayıda uçuşa sahiptir ve bu nedenle, diğer hizmetlerin yanı sıra daha büyük uçaklar için gümrük ve göçmenlik hizmetleri ve daha uzun pistler gerektirir.
Bölgesel Havaalanları: Bölgesel havaalanları öncelikle iç hat uçuşlarına hizmet eder ve uluslararası havaalanlarına giden kısa uçuşlar gibi daha küçük nüfusları destekler. Sonuç olarak, bu havaalanları gümrük ve göçmenlik gerektirmez, daha kısa pistlere sahiptir ve genel havacılık faaliyetlerini destekleyecek tesislere sahiptir.
Yerel Havaalanları: Yerel havaalanları, yerel bir topluluk içindeki genel havacılık faaliyetlerini destekler.
- Trafik Özellikleri
Havaalanları, idare ettikleri yolcu trafiğinin türüne göre tasarım ve hizmetlerinde farklılık gösterir.
Başlangıç ve Varış Havaalanları: Başlangıç-varış havaalanları, yolculuklarına o havaalanında başlayan veya yolculuklarını sonlandıran yolcuların çoğunluğuna (yüzde 70’den fazla) hizmet veren havaalanlarıdır. Bu havaalanları daha fazla park yeri, bilet, kapı ve benzeri olanaklar gerektirir.
Transit Veya Ağ Geçidi Havaalanları: Başka bir varış noktasına giderken bir uçaktan diğerine aktarma yaparak havaalanından geçiş yapan yolcuların çoğunluğuna (yüzde 70’ten fazla) hizmet verenlerdir. Bu havaalanları daha geniş toplu taşıma salonları, oteller, yemek hizmetleri ve benzeri olanaklar gerektirir. Ağ geçidi havaalanları uluslararası yolcuları karşılar, gümrük ve göçmenlik yoluyla işleme koyar ve daha sonra devlet içindeki başka bir havaalanına ulaşmak için iç hat uçuşlarına aktarır.
İttifak(Alliance) Merkez Havaalanları: Stratejik olarak bir havayolu ittifak grubu için merkezler olarak kullanılır ve yolcuların ve kargonun ortak havayolları arasında transferine izin verir. İttifak merkezi havaalanlarına örnek olarak Dallas–Fort Worth (Oneworld Alliance’a hizmet eder), Amsterdam Schiphol (SkyTeam Alliance) ve Singapore Changi (Star Alliance) verilebilir.
- İş Modeli Havaalanları
Havaalanları seçtikleri iş modeline göre kategorize edilebilir.
Kargo Merkezi Havaalanları: Öncelikle hem yurt içi hem de uluslararası kargo trafiğini desteklemeye odaklanın. Bazı kargo merkezleri yolcu hizmeti de sunarken, diğerleri sadece kargo operasyonlarına hizmet ediyor.
İş Havaalanları: Özellikle iş havacılık sektörüne hitap etmektedir. Bu havaalanları çeşitli dinlenme salonları, ofis alanı, vale park hizmeti ve diğer premium olanaklar sunacaktır. Örneğin, Viyana Uluslararası Havaalanı, seçkin iş yolcuları için özel olarak bir VIP ve Ticari Hizmetler programı geliştirdi.
Düşük maliyetli taşıyıcı Havaalanları (LCC): LCC’ler yolculara en düşük bilet ücretlerini sunmaya odaklanmaktadır ve bu nedenle en düşük iniş ve terminal ücretlerine sahip havaalanları arayacaktır. Bazı havaalanları, havayollarından alınan daha düşük ücretlere izin veren mütevazı terminal kolaylıkları sunarak bu taşıyıcılara hizmet vermektedir. Bir örnek, önde gelen bir Avrupa LCC olan Ryanair ile çalışan Belçika’daki Charleroi Havaalanı’dır.
Ayrıca geçtiğimiz günlerde Conde Nast Traveler’in prestijli ödüllerden biri olan ve her yıl düzenli olarak yapılan “Okuyucuların Seçimi” anketinin sonuçlarını açıkladı. Anketin sonucunda ortaya çıkan “Dünyanın En İyi Havalimanları” listesinde İstanbul Havalimanı birinci olduğunu belirtmek isterim.
Bu yazımda Dev Kuşların Yuvası Havaalanları hakkında konuştuk. Dev kuşların yuvası havaalanları hakkında görüşlerinizi bekliyorum. Diğer yazıma buradan ulaşabilirsiniz görüşmek üzere. Keyifli okumalar!
KAYNAK
- Kitap, Fundamentals of International Aviation – Suzanne K. Kearns
- Flypgs.com