Herkese merhaba, bu yazıda uçak kazalarının gerçekleşmesinde önemli ölçüde bir risk etmeni olan Eve Dönüş Sendromu hakkında konuşacağız.
Bilindiği üzere uçak kazaları üç ana nedene ayrılır. Birincisi insan kaynaklı hatalar; pilot hataları, sorumlu personel hataları ve sabotaj kaynaklı hatalar. İkincisi; olumsuz hava koşulları ve doğa olaylarından (kuş göçleri gibi) kaynaklı kazalar. Üçüncüsü ise sistem arızası; uçağın tasarımı, üretimi ve onarımı sırasında meydana gelen hatalardan kaynaklı kazalardır.
Bu üç ana neden arasından Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) 2011 yılında yapmış olduğu araştırmaya göre uçak kazalarının %80’i insan faktörüne bağlı olarak gerçekleşmektedir. İnsan faktörüne bağlı hatalar arasında ise en tehlikelisi ölümcül sonuçlara sebep olan “Eve dönüş sendromu” olarak bilinmektedir.
Eve Dönüş Sendromu; güçlü bir eve dönme arzusu ve zayıf bir muhakeme yeteneği sonucu ölümcül olabilen tehlikeli bir acelecilik ve risk alma davranışı olarak açıklanmıştır. Eve dönüş sendromu sırasında içsel düşünceler genellikle diğerleri başardıysa bende başarabilirim, neredeyse geldim hadi yapıp bitirelim, bu durumun üstesinden gelebilirim 20 yıllık tecrübem var, eve gitmek istiyorum. Uçağın iniş yaptığı esnada olumsuz hava koşullar olsa bile riske girerek inişi gerekleştirmek isteyen ve Türk uçuş tarihi açısından önemli bir yeri olan 29 Aralık 1994 tarihli THY’nin 278 sefer sayılı Ankara-Van uçuşu insan faktörüne bağlı kazalara bir örnek niteliğindedir.
Havacılıkta Doğru Karar Vermeyi Etkileyen Unsurlar
- Fizyolojik duyu yanılgıları nedeniyle pozisyon algısının bozulması (vertigo, disoryantasyon)
- Durum muhakemesi kaybı (LSA)
- İletişim sorunları (CRM)
- Dikkatsizlik
- İdari hatalar
- Sınırlı zaman
Açıkçası hiçbir pilot bu denli ölümcül sonuçlara sebep olacak yanlış bir kararı kasıtlı vermek istemez. Pilotların uçuş esnasında içkulak denge organının (vestibül) veya gözün bazı uçuş hareketleri yüzünden yanlış mesajlar üretmesi (illüzyonlar) karşılaştıkları durumlardır. Gerekli eğitimler alınarak bu durumla baş etme becerileri kazanılabilir. Pilot, risk almaya zorlayan görünmez nedenlerden birisi olan eve dönüş sendromunu bilmeli ve karar alırken bu sendromu içsel muhakemesinde dışlayabilmelidir.
Okuduğunuz için teşekkür ederim. Diğer yazıma buradan ulaşabilirsiniz. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere, hoşça kalın. 🙂
