Bu yazımda Uluslararası Hava Hukuku hakkında konuşacağız hadi geçelim!
Bir hava aracının seyrüsefer uygunluğunu, haberleşmenin ve uçuş rotalarının belirlenmesini, havaalanı planlamalarını, pilot lisans işlemlerini her bir ülkenin kendi uygulamalarına göre yaptığını düşünün. Böyle bir durumda, uçuşun her bir sınır değişikliğinde, mürettebat yeni bir kural setini takip etmek zorunda kalacak ve böyle bir durum da oldukça belirsiz ve tehlikeli olacaktır.
Havacılık sektörünün güvenli ve etkili çalışabilmesi için uluslararası düzenlemelerin tekdüze hale getirilerek standartlaştırılması gerekir. Uluslararası hava hukuku küresel hava taşımacılığı ve sivil havacılığı bütünleştiren unsurlara atıf yapan kural ve düzenlemelerden oluşur.
1908’de, I. Dünya Savaşı’ndan önce en az 10 Alman balonu sınırı geçerek Fransa’ya indi. Bu durum Fransa hükumetinin yabancı ülkelere uçuş kurallarının belirlenmesine yönelik bir uluslararası konferans düzenlemesine neden oldu.
Uluslararası hava hukuku hakkındaki ilk konferans olan “Uluslararası Hava Rotaları Konferansı” 1910 senesinde Paris’te toplandı ve 19 Avrupa ülkesi tarafından bu konferansa iştirak edildi. Diğer kıtalardan ülkeler bu konferansa davet edilmemişti, çünkü o zamanda bir hava aracının Avrupa’nın dışındaki bir uzaklığa uçamayacağı düşünülüyordu.
Konferans birçok nedenden dolayı anlaşmaya varılmayarak sonlandırıldı.
Anlaşmaya varılmamasının nedenleri
- Hava egemenlik hakları
- Okyanuslardaki uluslararası suların özgürlüğü
- Hava sahası egemenliği
Paris Konvansiyonu
I.Dünya savaşının ardından Paris Barış Konferansı kuruldu bu konferansın içinde ise Paris Konvansiyonu havacılık hukuku için atılan ilk adım oldu. 43 maddeden oluşan havacılık ile ilgili düzenlemelerin yer aldığı konvansiyon 37 ülke tarafından 13 Ekim 1919’da imzalandı. Uluslararası Hava Rotaları Komisyonu(ICAN) kuruldu.
Havana Konvansiyonu
Kuzey, Güney ve Orta Amerika’dan 20 ülke 1928’de Havana’da Havana Konvansiyonunda toplandı. Toplanma amaçları Amerika kıtası için özel bir uluslararası bir kuruluş kurmaktı fakat sonuçlanan konvansiyon ICAN’in uluslararası pozisyonunu zayıflattı.
Kurallar sivil hava araçlarına uygulandı ve her bir ülke kendi hava boşluğu ve kara suları üzerinde yetkisi olduğuna karar verdiler. Fakat bu konvansiyon her ülkenin kendi düzenlemeleri ve her ülke kendi yasasını uygulamasından kaynaklı zayıf bir konvansiyon olarak kaldı.
Şikago Konvansiyonu
ABD, 11 Eylül 1944’te 53 hükumeti uluslararası sivil havacılık konferansına davet etti. Konvansiyon 1 Kasım 1944’te toplandı ve 37 gün sürdü. Paris Konvansiyonu ile kurulan ICAN kaldırılarak yerine Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü(ICAO) kuruldu. Ayrıca bu konvansiyonda hava serbestileri (Freedom of the air) ve ekler (Annexes) dahil edilerek havacılık hukuku tek bir sistem üzerine kurularak tüm Dünya’da geçerli oldu ve havacılık daha emniyetli bir hale geldi. Peki nedir bu uluslararası hava hukukunun olmazsa olmazlarından hava serbestileri?
Hava Serbestileri
İlk Hava Serbesti > Her bir akit devlet hava aracının diğerinin sınırlarında inmeden uçması,
İkinci Hava Serbesti > Diğer ülkenin sınırlarında hava trafiği yaratmak amacı olmadan (yakıt alım amaçlı) yolcu, yük veya posta bırakmaksızın inmesi,
Üçüncü Hava Serbesti > Hava taşıyıcının ülkesinden farklı yabancı bir varış yerine yolcu taşıması
Dördüncü Hava Serbestisi > Hava taşıyıcının yabancı bir varış yerinden kendi ülkesine yolcu taşıması,
Beşinci Hava Serbestisi > Uçuşun, hava taşıyıcısının ülkesinde başlaması veya sona ereceği hallerde iki yabancı ülke arasında yolcu taşınması,
Altıncı Hava Serbestisi > İki yabancı ülke arasında yolcu taşıma, hava taşıyıcının kendi ülkesinden geçmesi,
Yedinci Hava Serbestisi > İki yabancı ülke arasında yolcu taşıma; tamamen hava taşıyıcının ülkesi dışında uçuş yapması,
Sekizinci Hava Serbesti > Yabancı ülkedeki iki nokta arasında yolcu taşıma, hava taşıyıcının ülkesinden kaynaklanan, yabancı bir ülkede iç hava yolu olarak hizmet verme,
Dokuzuncu Hava Serbesti > Yabancı ülkedeki iki nokta arasında yolcu taşıma, hava taşıyıcının kendi ülkesinden farklı bir ülkede uçuş yapması,
Dokuz hava serbestisinden 8. Ve 9. Hava serbestisi sıralı ve tam kabotajdır.
Havacılık Hukuğunu Sistematik Hale Getiren Diğer Ekler
- Personel Lisanslaması
- Hava Kuralları
- Uluslararası Hava Rotaları İçin Meteorolojik Hizmetler
- Havacılık Haritaları
- Hava ve Yer Hizmetlerinde Kullanılacak Ölçü Birimleri
- Hava Aracının İşletilmesi
- Hava Aracının Tabiiyeti ve Tescil İşaretleri
- Hava Aracının Uçuşa Uygunluğu
- Kolaylıklar
- Havacılık Haberleşmesi
- Hava Trafik Hizmetleri
- Arama ve Kurtarma
- Uçak Kaza ve Kırım Soruşturması
- Havaalanları
- Havacılık Bilgi Hizmetleri
- Çevre Koruma
- Emniyet: Uluslararası Sivil Havacılığın Hukuka Aykırı Eylemlere Karşı Korunması
- Tehlikeli Maddelerin Hava Yolu İle Taşınması
- Güvenlik Yönetimi
Olarak toplamda 19 eki içermektedir ve her bir ekin ayrı bir konuyla ilişkisi vardır.
Bu ekler ve hava serbestileri sayesinde havacılık hukuku sistematik bir hale gelerek bugüne kadar gelişimini sürdürdü. Günümüz teknolojisi hızla gelişiyor belki de havacılık sektörünün yeni düzenlemelerine biz de tanıklık ederiz.
Bu yazımda Uluslararası Hava Hukuku hakkında konuştuk. Bir önceki yazıma buradan ulaşabilirsiniz. Görüşmek üzere!
KAYNAK
- Kitap, Fundamentals Of International Aviation – Suzanne K. Kearns