Bu yazımda Havacılıkta Emniyet ve Güvenlik Farkı hakkında konuşacağız, hadi geçelim.
Olmazsa olmaz dediğimiz en ufak bir pürüzde olması gerektiği gibi operasyonların durduğu, havacılık sektörünün iki temel büyük kavramı vardır. Bunlar: Emniyet ve Güvenlik. Peki ilk baktığımızda ikisinin de aynı gibi durduğu bu kavramların arasındaki fark nedir gelin birlikte buna bakalım.
Öncelikle emniyet kavramını ele alalım Abraham Maslow’un ünlü ihtiyaçlar hiyerarşisinin ikinci basamağında da olan bu emniyet ihtiyacı insan için çok önemlidir, ki havacılık için olmazsa olmazıdır.
Havacılıkta Emniyet
Havacılık alanında çalışan profesyonel insanların emniyeti hafife alamayacağını, kendilerini işlerine adamış olduklarını ve işlerini iyi yapma niyetinde olduklarını anlamak önemlidir. Ancak bu, insan hatasının neden olduğu yüksek kaza oranlarının anlaşılmasını zorlaştırmaktadır.
Gerçek şu ki tüm havacılık çalışanlarının ortak bir limiti vardır; neticede hepsi insandır. Her ne kadar insanlar eleştirel düşünme ve yaratıcılık açısından dikkate değer bir kapasiteye sahip olsalar da zihinsel ve fiziksel yeteneklerimize ilişkin doğal ve öngörülebilir sınırlarımız vardır. İnsan faktörü bilimi insanların bu sınırlarını incelemekte ve elde ettiği bilgileri havacılık sistemlerinin tasarımı ve işletmesine uygulamaktadır.
Pilotlar İçin İnsan Faktörleri Eğitimi
Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan NASA, 1979’da, Uçuşta Kaynak Yönetimi olarak adlandırılan insanların neden olduğu havacılık kazalarının yaygınlığının tartışmayı ve havayolları ile araştırmacıları bir araya getirmeyi amaçlayan bir çalıştay düzenledi. Bu çalıştayın şu anda pilot yıllık eğitim programlarının bir parçası haline gelen ekip kaynak yönetimi (crew resource management- CRM) eğitimine yol açan küresel bir etkisi oldu. CRM eğitimi iletişim, liderlik, stres, yorgunluk yönetimi ve karar verme konularına önem vererek pilot hataları ile ilgili insan faktörlerini araştırır. Birçok havayolu şirketi takım çalışması kültürünü oluşturmak için yıllık CRM eğitiminde birkaç çalışan grubunu(pilotlar, kabin ekibi, bakım personeli) bir araya getirir. Elbette sadece pilotlar için değil tüm havacılık personeli için geçerli olan genel insan faktörü konuları mevcuttur.
Bunlar:
- Kültür
- Mürettebat iş birliği ve iletişim
- Ruh sağlığı/stres
- Yorgunluk
- Durumsal farkındalık
- Karar verme
- İş yükü yönetimi
Reason’ın çalışmasına dayanarak, insan faktörleri analiz ve sistemi (HFACS) dört seviyede insan hatasını açıklar:
- 1- Emniyetli olmayan operatör davranışları
- Hatalar
- İhlaller
- 2- Emniyetsiz davranışlar için ön koşullar
- Çevresel faktörler
- Operatörlerin durumu
- Personel faktörleri
- 3- Emniyetli olmayan denetim
- Yetersiz denetim
- Uygun olmayan planlı operasyonlar
- Sorunu düzeltmede başarısızlık
- 5- Yetersiz denetim
- Uygun olmayan planlı operasyonlar
- Sorunu düzeltmede başarısızlık
- Denetleyici İhlalleri
- 4- Organizasyonel etkiler
- Kaynak yönetimi
- Organizasyonel iklim
- Organizasyonel süreç
Tüm bunlardan yola çıkarak emniyetin aslında herhangi bir havacılık kazası ve olayında bir kasıt olarak yani bir sabotaj olarak değil gözden kaçan herhangi bir unsurun sebep olduğunu görüyoruz. Örneğin bir önceki yazımda bahsettiğim Boeing 737 Max 8 uçak kazalarındaki kazaya sebep olan durum uçaktaki bir özellik olan “MCAS” sisteminden kaynaklı bir sorundur bu kazalarda herhangi bir sabotaj durumu yoktur insan hatasından kaynaklı bir durum oluşmuştur. Gelin birde “Güvenlik” kavramını inceleyelim.
Toplum yaşamında yasal düzenin aksamadan yürütülmesi, kişilerin korkusuzca yaşayabilmeleri ve güven içinde yaşam sürmeleri durumu olarak güvenlik kavramını açıklayabiliriz. Peki havacılıkta güvenlik nedir?
Havacılıkta Güvenlik
Havacılıkta güvenlik kavramı havacılık sektöründe en önemli kuruluşlardan birisi olan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization-ICAO) tarafından geniş bir tanım yapılmıştır. “Uluslararası sivil havacılığı kanunsuz eylemlere karşı korumayı amaçlayan çeşitli önlemler ile insan ve malzeme kaynaklarının birleşimi” olarak tanımlamaktadır.
Havacılık endüstrisi, kısmen sanayide uluslararası iş birliğinin, havacılığın küresel birliğin en yüksek başarımlı simgesi olmasıyla sonuçlandırılmasından dolayı, suçlular ve teröristler için çekici bir hedef olarak görülmektedir. Uluslararası güvenlik önlemlerine duyulan ihtiyaç, 1960’larda sivil havacılığa karşı bir dizi şiddet suçundan sonra kabul edilmiştir. 1985’ten önce, kaçırma, sivil havacılığın en büyük güvenlik tehdidi olarak görülüyordu. Bu nedenle, Ek 17, yolcu, bagajları ve uçak altı bagajları için eleme sistemleri kurmuştur.
Havacılık güvenliği, sivil havacılık otoritelerinin (CAA) – ülkemizde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü – havaalanı ve uçak operatörlerinin, kolluk kuvvetlerinin, gümrük ve göçmenlik makamlarının ve hava trafik hizmeti sağlayıcılarının dahil edilmesini gerektiren ortak bir süreçtir.
Güvenlik katmanları
- Hava aracı ile ilgili güvenlik
- Giriş kontrolü
- Kargo ve posta görüntüleme
- Yolcular ve kabin bagajı
- Uçak altı bagajı görüntüleme
- Potansiyel olarak yıkıcı yolcular
- Gümrük ve sınır koruma
- Yolcular
- Hava taşımacıları
- Siber tehditleri yönetmek
- İstihbarat
11 Eylül saldırılarında teröristlerin dört uçağa erişmesi ve onları yer hedeflerine karşı güdümlü füzeler olarak kullanması her şeyi değiştirdi. Havacılık endüstrisi, ortak stratejik intihar görevlerine karşı tamamen etkisiz olduğunu öğrendi. Bu kahredici olay, “her ne pahasına olursa olsun kokpitin savunulması” stratejisini destekleyen kokpit kapılarının zorunlu olarak güçlendirilmesi de dahil olmak üzere hızlı bir şekilde yeni güvenlik düzenlemelerine neden oldu.
Gördüğümüz gibi havacılıkta güvenlik kavramı çeşitli sabotajlara, terör saldırılarına, uyuşturucu ve insan kaçakçılığına karşı birçok önlemi içeriyor yani temel olarak oluşacak olan olumsuzlukta bir eksiklikten kaynaklı değil de bilerek ve isteyerek o olayın oluştuğu görülüyor.
Sonuç olarak emniyet ve güvenliğin temel ayrımına gelecek olursak, emniyet, havacılık operasyonlarında riskin belirlenmesi ve ortadan kaldırılması yoluyla kazaların önlenmesine odaklanır. Güvenlik, havacılık sistemini kasıtlı yanlış işlem ve cezai davranışla ilişkili risklerden korumaya odaklanır.
Bu yazıda Havacılıkta Emniyet Güvenlik Farkı konusunu ele aldım. Diğer yazıma buradan ulaşabilirsiniz. Görüşmek üzere!
KAYNAK
- Fundamentals of International Aviation – Suzanne K. Kearns
