Uçaklar ne zaman iz çıkarır ve bu duman izleri hakkında konuşacağız. İsterseniz yazımıza geçelim.
Hepimiz başımızı yukarıya kaldırdığımızda eğer bir uçak geçiyorsa ve arkasından iz çıkarıyorsa bunun nedenini merak etmişizdir. Çoğumuz bunun uçağın egzozundan çıkan duman olduğu sonucuna varır. Bazılarımız ise değişik komplo teorileri kurar. Benim gibi Anadolu’da yaşayan biriyseniz ve körfez ülkelerinden gelen uçakların kullandığı rotalar üzerinde yaşıyor iseniz uçakların şu zamanlarda iz çıkarmaya başladığını gözlemleyebilirsiniz. Bu izlerin manası nedir?
Contrails or Chemtrails (Uçak duman izi veya Kimyasal duman izi)
Peki uçaklar ne zaman iz çıkarır? Belirli bir irtifada iken motorundan çıkan sıcak su moleküllerinin, bulunduğu irtifadaki aşırı soğuk havayla birleşmesi ve donması olayı olarak açıklayabiliriz. Bu olaya havacılıkta Contrails veya Chemtrails adı verilir yani ‘yoğunlaşma izleri’. Daha kolay bir örnek vermek gerekirse bu olay soğuk havalarda sıcak nefesimizin buhara dönüşmesi olayından farksızdır.
Uçağın arkası boyunca çıkan ve ince uzun bulutsu yapıda olan Contrails, Havadaki sıcaklık ve neme bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Havadaki nem ve sıcaklık parametrelerinin değişkenliğine göre Contrails’ın inceliği, kalınlığı ya da uzunluğu değişebilir. Eğer havada nem yoksa Contrails dediğimiz olay gerçekleşmez. Havada nem oranı fazla olur ise Contrails izleri belirgin olur. Buna bağlı olarak hava durumu tahmini de yapılabilir. Eğer seyir esnasında olan bir uçak izi arkasından uzun ve belirgin izler çıkıyorsa bu yağmur yağma olasılığının fazla olduğunu bize gösterir. Contrails’ların kasıtlı bir tepkime olmadığını, tamamıyla doğal bir tepkimenin sonucu olarak ortaya çıktığını da ekleyelim. Yani pilotlar bu izleri kasıtlı olarak çıkarmıyorlar.
Uçaklar Ne Zaman İz Çıkarırlar?
Yukarıdaki paragrafta da dediğimiz gibi havadaki çeşitli parametreler Contrails oluşumuna yol açar. Yaz aylarında havadan geçen bir uçağın arkasında iz çıkartmadan yoluna devam ettiğini gözlemleyebiliriz. Bu durumda şu sonucu çıkarabiliriz yaz aylarında uçan bir uçağın motorlarından çıkan sıcak su moleküllerinin, bulunduğu irtifadaki havanın aşırı soğuk olmamasından dolayı hava ile tepkimeye girmez. Sonuç olarak uçakların soğuk havalarda iz çıkardığını söyleyebiliriz. İçinde bulunduğumuz Eylül ayı gibi.
Contrails Zararlı Mı?
Yazının en başında söylediğim komplo teorilerinden bir tanesi de uçakların üzerimizden geçerken bizleri zehirlediği yönündeydi. Contrails’ı zehir zannedenler vardı ve bunu araştırmadan ‘bizleri zehirliyorlar’ diye haber yapanları görmüştüm. Peki bu komplo teorileri doğru olabilir mi?
Elbette her taşıtın olduğu gibi uçaklarda atmosfere salınım bırakıyorlar. Motorlardan çıkan su moleküllerinin içinde birçok atık var. Ancak bu salınım bir otomobilin veya türevlerinin atmosferi kirlettiğinden daha az bir salınım. Yani uçakların havayı kirlettiğini söylemek mümkün ancak bu oran çok çok az. Yakın gelecekte de bu oranı sıfırlama çalışmaları hızla sürüyor. Geliştirilen BioFuel’ler yakın zamanda havayollarının filolarında daha da yaygın kullanılacak ve emisyon sıfıra indirgenecek. En baştaki komplo teorisine dönecek olursak uçakların bizi zehirlediğini söylemek doğru olmaz. Sadece havamızı biraz kirletiyorlar. Ayrıca uçuş dispeçerleri, uçuş rotalarını oluştururken olabildiğince kısa ve en kestirme rotalar oluşturarak karbon salınımını en aza indirgemeye çalışıyorlar. Bunun dışında hava trafik kontrolörleri de seyir esnasında olan bir uçağı kestirme rotalardan uçurarak(Eğer kestirme rotalarda hava durumu, trafik vs. uygunsa) karbon salınımını en aza indirgemeye çalışıyor.
Benim Düşüncelerim
Contrails’ı teknik açıdan ele aldık ve inceledik. Şimdi ise onların biraz sanatsal kısımlarını inceleyelim. Yazının başında eğer Anadolu’da yaşıyorsanız ve bulunduğunuz bölge körfez uçaklarının sık kullandığı rotalar üzerindeyse uçakların şu sıralar iz çıkarmaya başladığını gözlemlemişsinizdir demiştim. Özellikle Alacakaranlıkta uçaklar sanki kendilerine başka bir misyon yüklüyorlar ve gökyüzünü boyamaya başlıyorlar gibi hissediyorum. Arkalarında bıraktıkları izlerin muhteşem renkleri ve onları çizen, ışıl ışıl yanıp sönen, silüet bir gövde… İşin teknik kısmını bir kenara koyduğumda uçakları gökyüzünün ressamları olarak düşünüyorum.
Midjourney ve Çıkış
Bu arada yazıya başlamadan önce resimleri araştırırken Discord’da bulunan Midjourney adındaki yapay zekaya Contrails’ı hayal etmesini istedim ve bana bir üst paragrafta yazdıklarımı kanıtlar nitelikteki bu fotoğrafı gösterdi. Yazılarımda artık midjourney’in hayal ettiklerini de kullanmaya başlayacağım.
Bu haftaki konumuz Uçaklar ne zaman iz çıkarırlar? hakkındaydı. Diğer yazıma buradan ulaşabilirsiniz. Görüşmek üzere.
