Bu haftanın konusu Türkiye’de havacılıkta odaklanmamız gereken alanlar. Ne yaparsak teknoloji olarak Dünya’yı yakalayabiliriz? Hangi konuların öncelikli olması gerekiyor vb. soruları cevaplamaya çalışacağım. Bildiğiniz üzere havacılık sürekli bir gelişme içinde. Yeni teknolojiler, havacılıkta teker teker günümüze uyarlanmaya çalışılsa da aslında ilerleme diğer sektörler kadar hızlı olamıyor. Bunun önündeki en önemli etken kuşkusuz uluslararası regülasyonlar. Bu sebeple bir uçak üretildiğinde üzerinde çok büyük değişiklikler yapılmadan 20-30 yıl kullanılabiliyor. Buna örnek vermek gerekirse, kişisel olarak disket kullanımı 10-15 yıl önce son bulsa da hala birçok uçağın yazılım güncellemelerinde disketler kullanılabiliyor. Bu tür örnekleri arttırmak mümkün. Havacılıkta eskiden gelen alışkanlıkların değişmesi gerekiyor. Artık dünya değişiyor. Karbon emisyonunu azaltmak için hedefler belirleyen otoriteler, bunların gerçekleşmesinin tek yolunun tasarımlarda ciddi değişiklik ile gerçekleşeceğini biliyorlar.
Bu noktada bana eleştiriler gelebilir ama maalesef havacılık alanında istenilen teknolojik bilgi birikimimiz yok. Bu tür teknolojiler “Know-How” bilgi birikimlerinin bir sonucu. Boeing ve Airbus bu noktaya iki yılda gelmedi. Çok büyük mühendislik, ar-ge, fon destekleri altında bu bilgi birikimi ile bu başarıya ulaştılar. Benzer şekilde Embraer, Bombardier vb. bölgesel ve iş jeti klasmanındaki firmalar da aynı şekilde bu bilgi birikimlerini uyguladı. Sizce Boeing ve Airbus istese bölgesel uçak üretimi gerçekleştiremez mi? A220 zorunlu birleşmesini saymazsak bu işe girişmiyorlar. Bunun birçok nedeni var öncelikle diğer firmalarda çok yüksek miktarda bilgi birikimi var. İşte bu noktada ülkece uçak üreteceğiz demek çok popülist bir yaklaşım.
Çok büyük bilgi birikimi olan Rusya ve Çin bile kendi uçaklarını üretirken batıya bağımlı halde bu işleri yapıyorlar.
Şu anda Rusya’nın tıkanmasının en büyük sebebi de bu. Uçak üretmek kolay değil. Bu noktada uçak yapacağız demek hayal satan bir yaklaşım. Hele yolcu uçağı yapacağız demek tamamen hayal tüccarlığı. Boeing’in 787 projesi tamamen zarar yazarken, A380 projesi hüsran ile sonuçlanırken havacılık firmaları birer birer zarar yazarken bu tür yaklaşımları benimsemek tamamen paramızın, enerjimizin çöpe gitmesi demek.
Peki bu noktada biz ne yapabiliriz? Benim buradaki önerim kendimizi bilerek, aşama aşama belirli alanlara yatırım yaparak gelişmemiz. Bakınız İHA’lar konusunda 10 yılda nereden nereye geldik? Şu anda İHA motoru üretme çalışmalarımız devam ediyor. Bu bize iyi bir örnek olmalı. Örnek vermek gerekirse İHA’ların sivil havacılığa entegrasyonu, İHA’lar için havayolu entegrasyonu, İHA ve uçakların iletişim problemleri ilerleyen yıllarda sıklıkla dile getirilecek. Bu alanlarda başlatacağımız çalışmalar ile dünyada öncü olabiliriz.
Havacılık konusunda konuşursak sürdürülebilir havacılık 2050 yılında net sıfır emisyonu hedefliyor. Geçen haftalarda belirttiğim gibi bu konuda AB ve ABD birçok destek programı oluşturuyor. SAF, hidrojen yakıtı ve bataryalar geliştirmeye açık alanlar. Elektrikli güç sistemleri üzerine ekstra bir başlık açmamız gerekir. Şu anda elektrikli arabamızı da geliştiriyoruz. Batarya, depolama, hızlı şarj ve güvenilirlik konularında çalışmalarımızı hızlandırmalıyız. Bu konuda teknolojik gelişmeler hızlanıyor. Biraz daha geç kalırsak diğer ülkeler ile aramızda bir uçurum oluşacak. Bu sebeple çok geç kalmadan çalışmaları hızlandıracak adımları atmamız gerekiyor. Eğer gerekli adımları atarsak on yıllık süreçte dünyanın lider teknolojileri arasında yer bulabiliriz.
Bir başka değinmek istediğim konu Advanced Air Mobility.
Gelişmiş mobil havacılık çözümleri aslında biraz önce size bahsettiğim konuların devamı niteliğinde. Bu konuda ufak hava taksilerden tutun da sensör ve otonom haberleşmeye kadar birçok alanda teknolojik gelişmeler yaşanacak. ABD’de bu alana yapılan yatırımlar milyar dolarlar ile ifade ediliyor. Bu alanda gerçekleştirilecek çalışmalar disiplinler arası çözümlere muhtaç durumda. Elektrikli hava taksilerin hava sahalarına entegrasyonu, yerden çok yüksek olmayan irtifalarda, dikey iniş kalkış yapabilecek hava araçları için teknolojik gelişmeler ve hava trafik altyapısının hazırlanması, trafik ayrımlarının yapılması ve çarpışma önleyici sistemlerinin tasarlanması bu alanlarda gelecek vadeden çalışmalar arasında yer almaktadır. Ayrıca alçak uçuşlarda topografyanın da gözü önünde bulundurarak yenilikçi çözümler (3D binalar, dikey kalkış yapan istasyonların konumları ve haritalandırma çalışmaları) üretmekte bizler için çok önemli çalışmalar arasında yer almaktadır.
Şu andaki gelişmelerden bahsetsek de geleceğe atacağımız adımların en önemlileri iyi bir eğitim sisteminden geçmektedir. Bu da üniversitelerde mühendislik alanında verdiğimiz eğitimlerin de içeriklerinin bu çerçevede güncellemeden geçiyor. Yeni teknolojilerin havacılık alanına adaptasyonu çok önemli. Mühendislik alanında tasarımlar artık sayısal temele dayanıyor. Programlama dilleri sadece bilgisayar mühendisliğinde öğretilmemelidir. Havacılık mühendisliklerinden yoğun bir şekilde programlama ve sistem mühendisliği çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Bu konudaki eğitim ciddi olmalıdır. Gelecek dijital mühendislikten geçiyor. Yeni sistemlerin tasarımı, doğrulanması ve testleri için sayısal sistemlerin gerekliliği yadsınamaz bir gerçek. Bu alanda kendimizi geliştirmek için üniversite ve yüksek eğitim çerçevesinde bu alanlara öncelik vermeliyiz. Eski eğitim programlarının günümüz sorunlarına çözüm üretmesi çok ama çok zor.
Sizce havacılıkta odaklanmamız gereken alanlar nelerdir? Görüşlerinizi benimle paylaşırsanız sevinirim. Geçen haftaki yazıma buradan erişebilirsiniz. Benimle sosyal medya hesaplarımdan veya iletişim bölümünden irtibata geçebilirsiniz. Yazılarımı ayrıca Medium ortamı üzerinden de yayınlıyorum. Beni oradan da takip ederseniz sevinirim. Haftaya görüşmek üzere
Dr. Caner ACARBAY
