Yeni bir hafta ve yeni bir yazı ile karşınızdayım. Bu hafta pilot olmak üzerine konuşacağız. Salgından etkilenen sektörlerin başında kuşkusuz havacılık geliyor. Ben de bu dönemde pilot olmak ile ilgili birçok soru alıyorum. Gelin o zaman pilot olmanın dünü, bugünü ve yarını hakkında konuşalım.
2014-2019 arasında pilot olunca işsiz kalacak mıyım diye bir derdiniz yoktu. Şirketler durmaksızın pilot arayışı içindeydi. İbre pilotlardan yanaydı. Birçok şirket pilotlarını tutabilmek için maaşlarını arttırdı. Ancak covid19 ile bu ibre bir anda tersine döndü. Birçok pilot işini kaybettiği gibi yeni mesleğe başlayacak birçok pilot iş bulamadı ve bulamıyor.
Kısa bir özetten sonra detaylara girelim. Havacılık, bölgesel ve küresel krizlerden en fazla etkilenen sektörlerin başında geliyor. 11 Eylül, Finansal Krizler, Salgınlar vb. olumsuz koşullar havacılığı bu zamana kadar olumsuz etkiledi. Kabaca her on yılda bir kere havacılık küresel anlamda sıkıntıya giriyor. Ancak hiçbir durum son yaşadığımız salgınla kıyas bile edilemez. Birçok havacılık çalışanı bu süre içinde işlerini kaybettiler. Pilotlar da bu krizden en çok etkilenen meslek dallarından birini oluşturuyor. Bu sebeple pilot olduğunuz zaman bu 10 yıllık döngülerin kötü tarafına gelirse işsizlik kaçınılmaz oluyor. Güzel haber şu ki ortalama her on yılda 7-8 yıl pilotaj açısında güzel geçiyor.
Pilot Olmanın Maliyeti
Pilot olmak zor ve meşakkatli bir süreç. Paranızın ve sponsorunuzun olması dışında emek sarf etmeniz gerekiyor. Yani para size pilot olma kapısını tamamen açmıyor. Ders çalışmanız gerekiyor. Gece gündüz emek harcamanız gerekiyor. Ortalama bir pilotaj eğitimi Türkiye’de 60,000 Euro civarında tutuyor. Peki bu yeterli mi? Buradan mezun olunca hiçbir tecrübeniz olmadığından mecburen şirketlerin size dayattığı tip eğitim ücretlerini ödemeniz gerekiyor. Kimi zaman 40,000 Euro civarına varan bu dayatmalar karşılığında işi olmayan pilotlar mecburen sözleşmelere imza atıyor.
Pilotaj eğitimi yaklaşık 18 ay sürüyor. Bu süre zarfında konaklama, yeme ve içme maliyetlerini de hesaba katmalısınız. Daha sonra sınav ve mülakatlar aşaması başlıyor. Bunları da geçerseniz gireceğiniz şirket belirlendikten sonra sırasıyla tip ve şirket içi eğitimleri tamamlamanız gerekiyor. Daha sonra LIFUS uçuşları ile eğitiminizin son aşamasını tamamlayıp nihayet ikinci pilot olarak uçuşlara başlayabilirsiniz. Bu süreç yaklaşık 2 yıl sürmekte. 2 yılda 100,000-140,000 Euro arasında para harcıyor veya borçlanıyorsunuz. Kritik soru şu: Bu şartlar altında pilot olmaya değer mi? Pilot olunca kolay iş bulabilir miyim?
Pilotluğun Geleceği
Bu yazımı yazarken sizlere sadece umut dağıtmak istemiyorum. Tüm gerçeği gözler önüne sermek görevim. Pilot olmak her zaman riskli bir iştir. Bu işte biraz da şanslı olmanı gerekiyor. Hatta havacılıkta şanslı kaptanlık diye bir terim bile vardır. Pilotaj eğitimi için geleceği analiz etmeniz gerekiyor. Şu anda eğitime başlarsanız iki sene sonra pilot olabileceksiniz. O yüzden kararlarımızı güncel duruma göre değil gelecek iki yıla göre yapmamız gerekiyor. Peki iki yıl sonrasını kestirebilmemiz mümkün mü? Havacılıkta maalesef iki sene çok uzun bir zaman dilimi. Kim derdi ki covid19 havacılığı felç edecek? Geçtiğimiz iki sene çok zorluydu. Eğitimi bitirip milyonlarca lira harcayan pilot adayları işsiz kaldı. Tecrübeli pilotlar işlerinden oldu. Şu anda tecrübeli birçok kaptan ve ikinci pilot işe girmek için sıra beklerken maalesef tecrübesiz pilotların iş bulma ihtimali çok ama çok düşük
. Sektörde ilk önce tecrübeli pilotlar iş bulacak daha sonra sıra tecrübesizlere gelecek. Bu bağlamda kendi analizim uçuş okulunu bitiren pilotların en az bir sene daha (tecrübeli pilotların iş bulmasından sonra) iş bulmada çok ama çok zorlanacağını yönündedir. Ancak bu durum, yeni eğitime başlayacak arkadaşlar için bir sınırlama oluşturmuyor. Kendileri eğitimi bitirince şu anda mevcut eğitimi bitirmiş pilot adayları ile aynı potada olacaklar. Tahminim 2 yıllık süreç içerisinde Türkiye’de işsiz pilot enflasyonunun azalacağı yönündedir. Şirketlerin kar açıklaması, Pegasus’un bu sene içinde agresif büyüyecek olması.
THY ve Sun Express’in de filolarına yeni uçak ve rotaları katması olumlu haberler.
Nitekim Corendon, Pegasus, THY alımlara başladı bile. Gelecek iki yılda başımıza başka bir olay gelmezse bence en kötü günleri geride bıraktık. Atlas ve Onur Air’in durumu belirsiz. Yeni kurulan şirketler var. Rusya pazarına hizmet edecek yeni charter şirketleri kurulabilir. Bunlar olumlu haberler. Şu anda maddi imkânım olsa pilotaj eğitimine başlardım. Bu benim fikrim. Unutmayın pilot olduktan sonra planlarınızı 6-8 ay iş bulamayacağınız şeklinde yapmalısınız. Bu sürede kendinizi maddi olarak idare edebilmelisiniz. Bu tarz ekstra masraflar pilotajın görünmeyen maliyetlerini oluşturuyor.
Yurtiçi-Yurtdışı Uçuş Okulları
Maddi olarak kendinizi ayarladınız, eğitimi nerede alacaksınız? Yurtiçi uçuş okulu mu yoksa yurtdışı uçuş okulu mu? Bu soruların cevabı tamamen gelecek planları ile ilgili. Maalesef SHGM yurtdışından lisans dönüştürme işlemlerini zorlaştırdı. Ben bu değişikliğe sonuna kadar karşıyım. Tamamen yurt içindeki uçuş okullarını korumaktan başka bir amacı olmayan bu yaklaşım maalesef ülkemiz vatandaşlarımızın yurt dışında eğitim almasını zorlaştırıyor. Yurt dışında eğitimi çok daha ucuza getirebilirsiniz ancak bu sefer ülkeye döndükten sonra ekstra sınavlar ve eğitimlere yine para harcamanız gerekecek.
Eleştirimizi yaptık ama hakkını da yemeyelim. Ülkemiz, eğitimini yeni bitirmiş pilotaj öğrencileri için cennet. Avrupa’da ve Amerika’da pilotluğu bitirdikten sonra birkaç yıl boyunca çok ama çok kötü çalışma şartları ile karşılaşabiliyorsunuz. Piston motorlu uçaklar, tek pilot operasyonları ve çok düşük maaş ile yıllarınızı harcadıktan sonra modern jetler ile uçabiliyorsunuz. Ancak Türkiye’de bu tarz havacılık olmadığı için eğitimi bitirdikten sonra B737 ve A320 uçaklarının sağ koltuğunda direkt işe başlayabilirsiniz. Dünyanın birçok yerinde uçmuş ve eğitim almış biri olarak kolayca söyleyebilirim ki Türkiye dünyanın en uygun havacılık kariyerine başlama ülkelerinden biridir. Bu sebeple tüm arkadaşlara tavsiyem Türkiye’de havacılığa başlamaları ve bu sebeple Türkiye’de bir uçuş okuluna gitmeleri. Bu sayede başka ülke lisansını Türk lisansına çevirme gereksinimleri olmayacak. Türk pilot lisansı Dünya’nın herhangi bir yerinde geçerlidir. Yurt dışında çalışmak isteyenler için Türk pilot lisansı bir sıkıntı yaratmayacaktır. Bu sebeple ilk eğitiminizi Türkiye’de almakta fayda var.
Yurtdışında Çalışmak
Kariyerinize Türkiye’de başladıktan sonra önünüzde iki seçenek bulunmaktadır. Türkiye’de kaptanlık veya başka ülkede pilot olarak uçmak. Türkiye’de kaptanlık hızlı bir süreç. 3000-4500 saat arasında bir süre içinde kaptan olabilirsiniz. Bu da sorunsuz dilimde 4-6 yıl arasında bir sürece tekabül etmektedir. Ancak unutmayın ki beklenmedik durumlar (salgın, krizler vb.) bu süreleri önemli miktarda arttırabilir.
Yurt dışında çalışmak isteyenler için ilk atılacak adım ATPL lisansı almak olacak. Kariyerinize ilk başladığınızda CPL lisansınız oluyor. ATPL lisansı için 1500 saat uçmanız gerekiyor. Bu lisans size kısıtlaması olmayan bir pilotluk vadediyor. Aslında yasa olarak 1500 saate ulaşırsanız kaptan bile olabilirsiniz. Neyse konumuza dönelim. ATPL lisansınızı aldıktan sonra sıra yabancı şirketlere başvurmanız gerekiyor. Burada iki önemli faktör bulunmakta. Bunlardan ilki oturum izni diğeri ise yabancı dil. Avrupa Birliği, ABD ve Kanada gibi ülkelerde pilot olarak çalışabilmenin gerekliliği geçerli bir çalışma vizenizin olmasına bağlıdır. Bir Türk olarak oturum izni ve pasaportunuz yoksa bu ülkelerde çalışmayı unutun. Ayrıca Almanya, Fransa vb. ülkeler kendi ülkelerinde uçacak pilotların bu ülkelerin anadilini de belirli bir derece bilmesini şart koşuyor.
Peki bir Türk olarak alternatiflerimiz neler? Gerekli tecrübeyi edindikten sonra yurt dışında Ortadoğu, Afrika ve Asya ülkelerine başvuru yapabiliyoruz. Buralara başvuru yapmak kolay ve iş başvurusu sırasında herhangi bir oturum izninizin olmasına gerek yok. Peki ülkemiz dururken neden yurt dışında çalışmak istersiniz? Gelin yurt dışında çalışan bir pilot olarak size bunu anlatayım.
Kaptan Olmak ve Pilotajda Yaşam Kalitesi Üzerine
Eğer katı bir senyoriteye sahip olmayan bir şirkette ve doğu ülkelerinden birinde uçuyorsanız burada kaptanlık çok önemlidir. Herkes bir an önce kaptan olmaya çalışır. Türkiye’de de bu durum böyledir. Bakarsanız bir an önce herkes kaptan olmak ister. Bunun sebepleri açıktır. Daha fazla maaş, kokpit içinde kaptan ve ikinci pilot arasında çok fazla otorite farkının olması bu sebeplerin başında gelmektedir. Türkiye, Hindistan, Pakistan, Rusya, Japonya, Kore vb. ülkeler bu tarz ülkelerin başındadır. Bu tür ülkelerde havacılık hızla büyüdüğünden pilotaja olan talep de hızlıca artmaktadır. Eğer bu ülkelerden birinde pilotsanız hızlıca kaptan olabilirsiniz ve direkt kaptan olarak başka şirketlerde işe başlayabilirsiniz.
Batılı toplumlarda ise olaylara yaklaşım daha çok hayat kalitesi üzerine kuruludur. Kokpitte kaptan ve ikinci pilot arasında uçurum yoktur. İkinci pilot ve kaptan arasında maaş uçurumu da olmaz. İkinci pilotluktan kaptanlığa geçişte maaşlar da kademeli artar. Burada büyük şirketler gerçek anlamda senyorite temellidir. Bu şirketlerde pilotlar sözde değil özde sendikalarla korunurlar. Türkiye’deki gibi yalandan sendikacılık yoktur. Bu sebeple pilotlar çok iyi şartlarda çalışırlar. Kısaca örnek vermek gerekirse; kolay kolay Lufthansa’dan, KLM’den, Air France’dan, Delta-United-American Airlines’dan ayrılıp başka ülkeye çalışmaya giden pilot göremezsiniz. Düşük maliyetli hava yolu şirketleri için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Bu şirketler maalesef pilotları değiştirmeyi göze alarak şartları belirlerler ve sirkülasyondan para kazanırlar (eğitim satarak).
Gelelim konumuza,
pilot olmak konusunda siz neyi seçersiniz? Sun Express’de 4 senede kaptan olmak mı yoksa Lufthansa’da 20 yıl FO olmak mı? Seçimlerinizi neye göre yaparsınız? Sizce kim daha fazla para kazanıyordur? Delta Air Lines ikinci pilotu mu mu yoksa THY Kaptanı mı? Peki maaşları alırken her iki taraf kaç birim çalışıyordur? Ayın 15 günü boş yapan bir pilot ile ayda 8 gün boş yapan pilotun yaşam kalitesi aynı olabilir mi? İşte bu soruları kendinize sormanız gerekiyor. Siz 15 yıl FO olarak uçacağınız, ayda 15bin dolar alacağınız ve 15 gün boş olacağınızı bilseniz bunu mu istersiniz yoksa 10000 dolara 8 gün boş olacağınız bir şirkette kaptan mı olmak istersiniz? Bu size kalmış. Ben şahsen yaşam kalitemi (maddi ve manevi) arttıracak tercihleri yaparım.
Türkiye’de maalesef her şey güzel değil. Uçuş görev süreleri birçok şirkette limit değil hedef olarak uygulanıyor. Ayrıca pilotların veya diğer havacılık çalışanlarının kendi sendikalarını kuramamaları ve kamyoncuların olduğu sendikaya mahkûm edilmeleri, özel sektörde sendikalaşma olmaması gibi etkenler pilotlar için yaşam standardını arttıracak önlemlerin alınmasını imkânsız hale getiriyor. Türkiye’de pilotlar arasında bir anket olursa bitkinlik yönetimi konusunda pilotların dert yandığını görebilirsiniz. Bu tür gereklilikler sadece pilot hayatını kolaylaştırmaz aynı zamanda emniyeti arttırır. Maalesef şu anda emniyet karnemiz çok iyi değil. Bu konuda radikal değişiklikler gerekiyor. SHGM biletlere tavan ücret belirlemedeki kararlılığını pilotların çalışma şartları düzeltme konusunda da yapsaydı her şey daha farklı olurdu.
Kariyer Hedefleri ve Pilotaj Mesleğinden Beklentiler
Ülkemiz pilotaj konusunda eğitim seviyesi olarak çok yukarıda. Yurt dışındaki birçok pilotun üniversite diploması bulunmuyor. Türkiye’de ve Amerika’da neredeyse birçok büyük şirkette görev yapan her pilot üniversite derecesine sahiptir. Bu noktada dünya ortalamasının çok üzerindeyiz. Bu güzel bir şey ancak bu meslekte diploma gerekiyor mu? Doktora derecesine sahip bir kişi olarak söylemeliyim ki Hayır. Türkiye’ye ne güzel ki bu konuda bir istisna. Uzmanlık, diploma ve tecrübe size şirket içinde diğer kapıları açabilecektir. Yurt dışında bu böyle değildir.
Pilot olduktan sonra eğitim, emniyet, yönetim, denetim vb. alanlarda ek görev yapabilirsiniz. Bu bölümlerde ekstra çalışarak kariyer hedeflerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Bu görevlerin birçoğunda kaptanlık şartı aranabilir. Ancak bu kurallar şirketten şirkette büyük farklılıklar göstermektedir. Ancak kısaca belirtmek gerekirse eğer siz de benim gibi kariyer hedeflerinize yeni bir şeyler eklemek isterseniz pilot olmak kendinize birçok avantaj sağlayacaktır.
Sonuç
Pilot olmak zor ve yorucu bir süreç. Ben pilot olmaktan hiçbir zaman pişman olmadım. Yaptığım işi çok seviyorum. Hep de şanslı tarafta yer aldım. Covidden dolayı işimi kaybetmedim, yurt dışında pilotluk eğitimi aldım ve işim hazırdı. Bu konuda yalan söyleyemem. Bazı kişilerde bulunduğu zamana göre şanssız olabiliyorlar. Ama uzun vadede onların da planlarına ulaşacağından şüphem yok.
Havacılık dediğim gibi iyi ve kötü dönemlerin olduğu bir süreçtir. Kötü döneme gelmeniz vazgeçeceğiniz anlamına gelmemeli. Ancak pilotsanız veya pilot olmayı planlıyorsanız kendinizi buna göre ayarlamanız gerekmektedir. İşsiz kalma durumlarına karşı sürekli bir yedek planınızın olması gerekmektedir. Bu bağlamda ekstra yetkinlikler ve birikimler, yedek planlarda önemli rol oynamaktadır.
Pilotaj kariyerinizin başında geleceğinize iyi karar vermeniz gerekmektedir. Hayatta ne istediğinizi bilmeniz gerekiyor. Bütün planlarınızı buna göre yapmalısınız. Diğer ülkelerin ve şirketlerin kurallarını bilmeniz durumunda kariyer hedeflerinizi iyi gerçekleştirebilirsiniz.
Bu haftalık bu kadar. Pilotaj sizin için neyi ifade ediyor? Nasıl bir gelecek beklentiniz var? Bu konu hakkında görüşlerinizi benimle paylaşırsanız sevinirim. Geçen haftaki yazıma buradan erişebilirsiniz. Benimle sosyal medya hesaplarımdan veya iletişim bölümünden irtibata geçebilirsiniz.
Önümüzdeki hafta yine yoğun içeriklerle karşınızda olacağım. Hoşça kalın.
Dr. Caner ACARBAY
4 Yorumlar