Havacılıkta 5G Bilmecesi!

Merhabalar 2022 yılında daha verimli olabilmek, kendimi daha da geliştirebilmek için her hafta havacılık ile ilgili köşe yazısı yazma kararı aldım. Bu sayede araştırdığım, öğrendiğim ve bildiğim konuları sizlere aktaracağım. Sizlerden gelen geri bildirimler de benim için önem taşımaktadır. Bu sayede hatalarımı düzeltebileceğim ve yanlış bildiklerimin doğrularını öğreneceğim. Unutmayalım ki havacılık gibi dinamik süreçlerde karşılıklı veri alışverişi büyük önem arz etmektedir. İlk yazımı havacılıkta 5G bilmecesi üzerine yazmaya karar verdim.

Yaklaşık iki haftadır ABD’de havacılık ve telekomünikasyon çevreleri 5G teknolojisi üzerinde ortak bir paydada buluşmak için yoğun çaba harcıyorlar. Peki ne oldu da şirketler ve FAA arasında anlaşmazlık çıktı? FAA neden 5G teknolojisinin uygulanmasının geciktirilmesini istedi? Gelin hep beraber kısa bir özetini geçelim.

Teknik Altyapı

5G teknolojisi şu anda birçok ülkede aktif olarak kullanılmakta birlikte 1 gbps’e kadar hızlarda mobil verinin iletilmesine imkân vermektedir. Amerikalı mobil altyapı sağlayıcılarından AT&T ve Verizon 5G ağlarını geliştirmek üzere 70 milyar dolardan fazla harcama yaptılar. Bu harcamalar sırasında elde ettikleri haklardan biri de C bandı spektrumunda 280 MHz aralığında (3.7-3.98 Ghz) yayın yapabilme imkanıydı. İşin biraz teknik boyutuna girersek yüksek frekansalar aracılığı ile daha fazla veriyi daha hızlı aktarabilmek mümkündür. Ancak verinin aktarılabileceği mesafe yüksek frekans bantlarında azalmaktadır. Bu sebeple 5G sinyallerin bir noktadan başka noktaya aktarılması için 4G teknolojisinde olandan daha fazla sinyal kuvvetlendirici ve kapasiteyi arttırıcı antenlere ihtiyaç duymaktadır. FAA bu bağlamda uçaklar için hayati önem taşıyan radyo altimetrelerin 5G sinyallerinden etkilenip özellikle düşük görüş şartlarında emniyetsiz bir durum yaratabileceği üzerinde durmaktadır.

Uçaklarda kullanılan radyo altimetreler 4200 ile 4400 MHz bandında çalışmakla birlikte uçakların yerden yüksekliği hakkında hassas ve doğru bilgiyi diğer uçak sistemlerine aktarırlar. Sistem 0 ile 2500 fit aralığında çalışmakla birlikte Flight Director, GPWS, Autothrottle, Thrust Reverser vb. birçok kritik öneme sahip uçak bileşenleri radyo altimetrelerden bilgi almaktadır. 5G ve radyo altimetre frekans yayın aralığı incelendiğinde iki sistem arasında 220 MHz tampon bölge bulunmaktadır. FAA’nin temel olarak çekincesi 5G sinyallerinin bu tampon bölgenin dışında yer alan radyo altimetre sinyallerini karıştırarak emniyetsiz durum oluşturup oluşturmayacağı şekilde. Aslında FAA’nin yaklaşımını son derece doğru buluyorum. Havacılıkta mutlak emniyetin geçerliliği ancak ve ancak iki istemin birbirinin etkilemediği durumun kanıtlanması ile sağlanabilir. Bu noktada FAA üreticilerden radyo altimetrelerinin 5G sinyalinden etkilenmeden başarılı bir şekilde çalıştığını kanıtlamalarını istemektedir. Bu da FAA ile mobil altyapı sağlayıcıları arasında 5G teknolojisinin devreye alınacağı tarih arasında anlaşmazlığa sebep oluşturdu.

ABD’de 5G altyapısına geçiş süreci ilk olarak 1 ay ertelendikten sonra 5 Ocak 2022’de devreye girmesi planlanmıştı.

Ancak FAA ve DOT’un AT&T ve Verizon’a yazdıkları resmi yazı ile bu geçişin iki hafta daha ertelenmesi talep ettiler. Ayrıca mektupta daha fazla ertelenme talebi olmayacağı da mobil altyapı sağlayıcılarına iletildi. Bu iki haftalık süreçte FAA ülke genelinde 50 havalimanında 5G için tampon bölge oluşturulacağını belirtti. Seçilen bu havalimanları trafik hacimleri, görülen düşük görüş şartları ve coğrafi özelliklere göre belirlendi.

FAA kendi web sitesinde 5G için özel yayınladığı bilgilendirici metinlerde 5G üzerinde tüm çekinceleri ve bu çalışmaların neden yapıldığını açıklamaktadır. Ayrıca Fransa özelinde havalimanı çevresinde 5G üzerinde gerçekleştirilen sistem yaklaşımlarının ABD’den farklılıkları belirtilmektedir. Fransa özelinde yapılan karşılaştırmalarda Fransa’da tampon bölgenin uçuşun son 96 saniyesi için geçerliyken ABD’de bu rakamın 20 saniye olduğu, ayrıca Fransa’da 5G sinyal gücünün ABD’ye kıyasla 2.5 kat daha az olduğu ve anten yerleşimlerinin de ABD’den farklı olduğu belirtilmektedir. Bu sebeple aslında FAA kendilerinin çok daha fazla 5G sinyalleri için tehdit altında olduğunu vurgulamaktadır.

5G’nin Devreye Alınması

19 Ocak itibari ile 5G’nin devreye alınmasıyla havacılıkta küçük çaplı krizler yaşandı. İlk önce ABD’de 5G kaynaklı gecikmelerin olduğu bilgisi sosyal medyada yayıldı. Takiben uluslararası şirketlerden bazıları ABD’de belli başlı yerlere uçuşları durdurma kararları aldılar. Sonrasında uçak üreticileri ve FAA’nin hızlı çalışması neticesinde yayınlanan önlemler ve dokümanlar sayesinde bu kriz hızlı bir şekilde çözüme kavuşturuldu. Şu an itibari ile 20 Ocak tarihinde yayınlanan FAA bilgilendirici metninde 13 radyo altimetrenin 5G sinyali altında düşük görüş şartlarında yaklaşma için onaylandığı belirtilmektedir. Onaylanan radyo altimetrelerin neredeyse tüm Boeing ve Airbus serisi uçaklarda kapsadığı belirtilmiştir. Bu da ABD kuyruk kaydıyla uçan ticari uçakların yüzde 78’inin 5G aktif sahalarda düşük görüş şartlarında yaklaşma yapabilmesinin onaylandığını anlamına gelmektedir. Ancak kalan yüzde 22’lik kısım hala 5G bilmecesi içerisinde yer almaktadır.

Olayın kısaca özeti bu şekilde. Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce FAA bu kararları almakta gecikti mi? 5G’nin aktif bir şekilde kullanıldığı ülkelerde bu problem ciddi anlamda gündeme gelmezken sizce neden ABD’de bu çok büyük sıkıntılar yarattı? Bu çalışmalar 5G’nin devreye alınmasından önce gerçekleşmesi mümkün değil miydi? Bu tür sorular hala soruluyor. Açıkçası havacılık camiası son dakikaya kadar 5G’nin ABD’de bu kadar sıkıntı yaşatacağından haberi yoktu. Çıkan haberlere ve yayınlanan dokümanlara bakarsınız her şeyin iki hafta önceye kadar sakin seyrederken son iki haftada kıyametin koptuğunu görüyoruz. Önümüzdeki günlerde 5G ve havacılık konularının konuşulmaya devam edilmesi beklenilmekte. 5G bilmecesi şu anda herkesin gündemini oluşturuyor. Ben de bu konunun takipçisi olacağım ve sizlerle zaman zaman bu konuyu tekrardan konuşuyor olacağım. Bu süre zarfında sizde gelişmelerden haberdar olmak isterseniz buradan güncellemeleri takip edebilirsiniz.

Umarım ilk haftaki yazımı beğenmişsinizdir. Bir sonraki hafta görüşmek üzere.

Dr. Caner ACARBAY