Bu THY’de Yeni Uçmaya Başlayacak Pilotlar için Rehber – 4 Görev İlk Ayrıntılar görevin genel hatlarının bir kademe ayrıntılandırılmış halidir. Bunu hazmettikten sonra bir alt kademesi YEŞİL yazılarla ayrıntısı artırılmış bir sonraki dosyaya geçebilirsiniz.
GÖREV AKIŞI İLK AYRINTILAR
- Uçağa girişteki kontroller (plan yakıt yüklenmiş mi değilse ikmal başlamış mı, progress page bak ve bil), Uçak dahili kontrolleri, FCOM, sayfa NP.21.1’den 3’e kadar..
- Genellikle kokpite önce kaptan girer. Yakıt, elektirik, yağ, hidroliğe bakar. Ceketini, çantasını yerleştirir ve Uçak Defteri de denilen AML (Aircraft Maintenance Log – Kırmızı dosya)’i inceler. Bunu genellikle kokpit içinde yapar. Uslu uslu bekleyebilirsin ama bu arada madde 3.’ü yaparak zaman kazanman daha iyi olur. Kaptan defteri alıp galleyde incelemeye başlarsa sana 1.2.’den 1.4.’e kadar olan maddeleri yapman için fırsat tanıyor demektir, yap! UYARI: Kokpit girişini tıkayıp oyalanma!
- Geldiğinde kaptan yapmadıysa, (bülten gereği) FMC ACARS page’den FLT INIT’e bas. Yazılımı farklı uçaklarda FMC RTE page’den REQUEST promptuna bas. Bu uçuş planını ACARS üzerinden ister. Ama asıl amacı, kokpit ekibinin uçağa gelişinin resmi bildirimi ve kaydıdır. Bu şekilde CTOT gibi bilgilerin ACARS üzerinden gelebilmesi sağlanır.
- Çantanı, kabindeki elbise dolabı içine, orada yer yoksa yolcu baş üstü dolabına koy. Önceden lazım olanları içinden al. Bazı kaptanlar kullanmazlar, o zaman sen jump seat koltuk altına koyabilirsin.
- Uçuş planını yerleştir (önce evrakları koltuk üzerine bırakıp, harici kontrol sonunda da yapabilirsin).
- Bakım defteri kontrolü (Maintenance Log Book-Uçağın Defteri de derler); giderilmemiş arıza, hold item, daily check var mı (hem kaptan hem F/O sorumlu SOP Md 2.4.2, sayfa 2.4-1)
- Pimler (3 adet) uçakta,
- Evraklara (6 sertifikaya) bak, var ve güncel mi (harici kontrol dönüşü de yapabilirsin).
- F/O başüstünde sağ tarafa doğru yedek lambalar ve kapı anahtarının bulunduğu bir bölme vardır. Onun içinin tam veya yeterince olduğunu gör.
- Security kontrol (atmış sigorta görürsen asla basma, çalışma yapılıyor olabilir),
- Harici kontrol, (FCOM, NP.21.7-12). Normalde PM yapar. Ancak daha önceki bültenlere dayanarak ünün ilk uçuşunun öncesinde kaptan da yapabilir.
Bu madde artık yapılmıyor ama yapman gerektiğinde bil.(!!!Bu madde, uçak üzerinde çalışma yapılmadığından emin olunmadıkça yapılmaz!!!). Tüm Hidrolik Pompalarını aç (bu arada SYS butonuna bas ve hidrolik seviyelerini de gör, %100’ün üzerinde olsalar iyi olur; ful %106’dır. RF yazısı görünüyorsa mutlaka tamamlanması gerekir).- Emergency Exit Lights On,
- Kanat üzerini emercensi halinde, aydınlatan ikişer adet, kanattan iniş yerini aydınlatan birer adet lamba ve patlayacak slideları aydınlatacak dört kapı yanında bulunan birer lambadır. Kapak açık ve altındaki switch, OFF konumundadır. Kapağı kapatırsanız “çat” diye, switch “ARMED” konuma geçer ve ancak belli şartlar oluştuğunda (açıklama için FCOM, shf:1.40.5 iç emer ışıklandırma ve 1.40.17-21 dış emer ışıklandırma) yanar, kontrolde hiçbir şey göremezsiniz. Bunların yandığını görebilmeniz için kapağı kapatmadan elle, switch’i “ON” konumuna almalısınız. Harici kontrol sonunda kapağı “çatırdatabilirsiniz”.
- 6 Yakıt Pompasını aç, center tankta yakıt yoksa onları açma (Yakıt alımı sürerken pompalar açılmaz, açıksa da kapatılmaz!) YANGIN TEHLİKESİ!
- Tüm Harici Işıkları yak. Bütün sw’ler dışarıya bakacak. Position Light ise içeri bakacak yani “Strobe and Steady” olacak. Yakıt alımı sürerken strobe light açılmaz, açıksa da kapatılmaz! YANGIN TEHLİKESİ!
- Harici kontrole çık, çıkarken kaptana “ben harici kontrole çıkıyorum” de.
- Harici kontrolü yap. Ayrıntısı başka bir konu. Ama inince ilk işin, yaktığın bütün lambaların yandığını görmektir. Kaptan tarafından aşağıdan yukarı OK işareti ver. Görmezse ki, genellikle bakmaz (seni beğenmediğinden değil, içerde FMC’ye giriş yapıyordur) kaptan penceresi altından gövdeye iki kere avuç içinle vur. Harici kontrole devam et. Bitir.
- Harici kontrol sonrası uçağa geldiğinde yapılacaklar var.
- Harici kontroller tamam dersin.
- Bütün ışıkları kapat, Position Light’ı Steady’e getir..
- Yakıt pompalarını OFF yap. Eğer APU çalışıyorsa, en soldaki (AFT#1) pompayı ON bırak. Center’da 453 kg’den fazla yakıt var ve uzun süreli çalışacaksa o zaman Left Center Tank Pump ON olacak, inbalance karşı önlem olarak.
- 1 yapıldıysa, Elektriki Hidrolik Pompalarını OFF yap,
- Ceketini çıkar, as.
- Kitaplığı kontrol et.
- MEL, DDPG, SOP ve FOM (koltuk altında çantanın içinde),
- FCOM, Fault Reporting Manuel (F/O arkasında sigorta paneli sağında saydam kapaklı bölmede veya artık sağ tarafınızdaki metal çantanın içinde),
- Analiz kartları dosyası (CSPD) (F/O arkasında sigorta paneli sağında saydam kapaklı bölmede veya sağ tarafınızdaki metal çantanın içinde),
- QRH’in (oturduğunda sol dizinin yanındaki kutuda) var ve güncel olduğu kontrol edilir,
- Defterin release edilmesi (Maintenance Log Book). Bu işlemin mümkün olduğunca geç yapılması isteniyor. Load&Trim Sheet gelmeden hemen önce en uygun zaman. O da 20. Maddeden hemen önce anlamına geliyor.
Defteri kaptan release eder. Ama sen defteri kaptan adına, kendisine söyleyerek hazırlayabilirsin. Saat ve imzayı boş bırakacak şekilde diğer yerleri doldurabilirsin. OM-Part A, kaptanın bu görevi, imza hariç, sana verebileceğini söyler, “Yok efendim görev sizin” diye bir “inci” çıkartman pek hoş olmaz.
- Bir önceki uçuştan kalan sayfa en üsttedir (3 nüsha).
- İmzalama işi bittikten sonra sayfaları koparıyorsun.
- En üstte beyaz, altta yeşil ve kırmızı kenarlı otokopili 3 sayfa var. Yeni bir bültene göre siz uçağa gelmeden önce teknik, yeşil sayfayı alabilir. Beyaz sureti dosyaya koyuyor, diğer suretleri, harekatçının alması için gaz kolları arasına bırakıyorsun. Sayfa ayrımı şöyle yapılır:
- Cockpit Security check (SOP md.2.4.3, syf.2.4-4)
Bu kontrole önceleri “Rainbow Check” denirdi, arada bir duyabilirsiniz. FCOM’da yazmaz. Security kontrol ile Preliminary Preflight Checklistin bazı kısımlarını kapsar. Eskiden kalma bir kontrol adıdır ve F/O arkasından başlayıp yukarı üst panele oradan da kaptan arkasına kadar uzanan bir işlem olduğu için yarım çembere benzemesi nedeniyle romantik biri tarafından bu ismin konduğuna inanıyoruz.
Önceden SOP’de de yazardı ama sırası farklıydı. Şimdi 2.4.1’de FCOM’a gönderiyor. FCOM, NP.21.1’den 21.3’ya kadar olan sayfalardaki Preliminary Preflight Procedure bölümünde standart bir sırada yazar. Ancak biz o maddelerin bir kısmını, (hidrolik ve yağ seviyesi, maintenance dökümanları) uçağa ilk gelişte yapıyoruz. Eksiklik varsa tekniği çağırabilelim ve biz brifing yaparken gelebilmesi için zaman kazanabilelim. Bir kısmını ise harici kontrolden dönünce de yerimize oturmadan hemen önce; bir akış sırası izleyerek bir hamlede yapıyoruz.
- Manual Gear Extension Access Door kapalı,
- Yangın Söndürücü.
- Sağ taraf sigortalar:
- Smoke Goggle:
- Life Jacket:
- Sağ tarafta Emergency escape rope.
- Mach Airspeed Warning (Klicker) test.
- Voice Recorder test.
- Stall Warning (Stick Shaker) test.
- IRS’ler.
- Leading Edge (LE) Devices test (flap-slat ışık testi).
- Sol taraf Emergency escape rope.
- Sol taraf sigortalar. Aynen.
- Smoke Goggle: Aynen.
- Life Jacket.
- Fener, balta.
- Preliminary checklistin kalan kısımları yerine oturduktan sonra yapılır.
- IRS’leri set et.
- Önce CDU’da koordinatları gir.
- Koltuk ileri geri, yukarı aşağı ayarlanabiliyor mu? Değilse NO-GO. Tekniğe haber verilecek.
- ATIS Alınması:
- ATIS frekansını bağla. 3-20 sayfalarında, frekans kutucuğunda yazar. Departure için bazı meydanlarda ayrı bir ATIS vardır. Antalya, İstanbul veya Avrupa’nın bazı meydanları böyledir. Eğer departure ATIS varsa 3-20 sayfasında her iki ATIS frekansı da yazar, yoksa tek frekans yazar. STAR sayfalarında ise sadece ATIS diye yazar. Saat önemli değil, aldığın ATIS’i uçuş planındaki yere yaz. Burada Kalkış pisti, sıcaklık ve QNH önemli. Kalkış pisti, kalkış flapına göre analiz kartına gir. Sıcaklığa göre Bleeds On/Off ağırlık değerlerini bul, bil.
- ATIS olmayan meydanlarda ise varsa Ground, o da yoksa Kule frekansından son hava durumu ve kalkış pist bilgilerini istiyorsun.
- Info Sheet geldiyse hemen doldur.
Harekatçı acele eder sabırsızlanır. Analiz kartlarına bakmadan doldurma. En azından ezbere bilene kadar.
- Kalkış pistini yaz.
- Kalkış pisti, flapı ve sıcaklığa göre analiz kartından bulduğun en yüksek ağırlık değerini (ki Bleeds Off-Improved değeridir) yaz. Ancak bu değer, maksimum kalkış ağırlığını geçmemeli. 800 için 79 015 kg; 400 için 68 039 kg. 700’lerde ve Ankara’nın 800’lerinde farklılıklar var. 900’ler ve yeni 800’lerde de farklılıklar var. Unutsanız bile uçuş planı üzerinde MTOW yazar. Eğer QNH 1013 altındaysa dikkate alınması gereken QNH Reduction konusu var. Pist ıslaksa Slippery, kontamine ise Slush/Standing performans hesapları yapılmak zorundadır. Bulunan değer bunlardan sonra yazılır.
- Uçuş planından trip yakıt,
- Uçuş planından trip süre,
- Uçuş planından toplam yakıt,
- Taxi yakıtını,
- Kokpit/kabin ekip sayısını yaz. Teknisyen varsa buraya yazılmıyor!
- APU için “var”, lastik ve diğer donanım bilgileri için “yok” işaretle.
- Kaptanın adını yaz,
- İmzala,
- Radyo paneli üzerine bırak. Harekatçı oradan alır.
- FMC’ye IRS koordinatını, eğer Info Sheet öncelik kazanırsa, 7.1 maddesindeki sırası yerine burada da girebilirsin.
- Scan Flow ve testler
- Oksijen testi olarak adlandırılsa da Oksijen Testi (FCOM NP.21.21) ve Oksijen Maskesi Mikrofon Testi (FCOM SP.1.3) olarak iki ayrı testtir. Ama aynı anda yapılabilirler.
- GPWS system test:
- Scan flow check (düğmeler-ışıklar), Preflight Procedure-First Officer, FCOM, sayfa NP.21.13.
- Auto Brake RTO durumuna al. Işığı kısa süreli yanacak (kendini test ediyor) ve sönecek.
- FUEL FLOW sw’i RESET et. Çekip yukarı kaldır. Bir önceki uçuşta kullanılmış yakıt miktarını sıfırlar. Yoksa uçuşta kullanılan yakıtı görmek istersen, önceki uçuşu da hesaba katar.
- Yangın kontrolleri, Kaptan yapar ama bil. Günün ilk uçuşunda yapılır.
- Meydan analiz kartları kontrolü:
Meydan Analiz Kartları Klasöründen kalkış, varış ve yedek meydanların analiz kartlarının olduğunu kontrol et. Bu işlemi GPWS sayarken de yetiştirebilirsin.
- FMC’ye bilgileri gir ve kontrol et, sıra budur.
ACARS’lı uçaklarda uçağa geldiğinde REQUEST promptuna basıp bilgileri istemiştin. Bu şekilde sadece SID sonrasından STAR başlangıcına kadar olan kısım gelir. “ROUTE UPLINK READY” mesajı geldiyse LOAD promptuna bas. “LOADING” görünürken FMC’de başka bir işlem yapamazsın. Bitmesini gözlerken diğer işlerle uğraşabilirsin. (Bazen uzun da sürer. REQUEST promptuna bilgiler gelmedi diye ikinci üçüncü kez basma. Kaç kez basarsan o kadar tekrar gelir. Bazen havada bile bilgileri gönderiyor. Aklını karıştırır. Böyle bir şey yerde veya havada olursa tek çözüm “LOAD”a basmak tamamlanınca “ERASE”e basarak kurtulmaktır. Başka türlü kurtulamazsın. Load’a tekrar basıp bir de yanlışlıkla tekrar EXECUTE edersen;
yerde, kalkış meydanı, SID, varış meydanı STAR bilgilerini yeniden girmen gerekir.
Havada ise başına iş almış olursun. Hemen HDG SEL’e basıp SID veya rotayı manuel takip etmelisin. Bu arada kumandaları devretmeli ve FMC uçuş planını düzeltmelisin. Eğer kumandalar zaten kaptandaysa önce kaptana durumu bildir, fırçanı ye, planı düzelteceğini söyle, düzeltmelerini ve kontrollerini yap.)
ROUTE UPLINK ile RTE PAGE’deki ORIGIN, DEST ve FLT NO da gelir. Plandan mutlaka kontrol et yukarıdaki bütün bilgilerin hatalı geldiğini iki üç kere gördüm. Sorumluluk sizde. Bu bilgileri execute etmeden pist, SID, varış pisti ve STAR’ı seç öyle execute et.
Pist, SID, varış pisti ve STAR’ı önce seçip sonra LOAD dersen pist, SID, STAR ve varış pisti silinir. Bilgiler hatalı gelebilir veya “PARTIAL ROUTE UPLINK” mesajı geliyorsa hepsini aşağıdaki gibi manuel gir:
- RTE
- DEP/ARR..
- RTE
- DEP/ARR.
- Activate
- Execute
- PERF INIT:
- LEGS:
- EFIS panelden PLAN moda geçip rotada kopukluk olup olmadığına bakıyorsun. Kopukluğu düzeltiyorsun.
- Kontrolleri yapıyorsun:
- RTE bas, ALTN promptuna bas, uçuş planındaki alternate meydanları gir.
- INIT REF bas ve CDU’yu bırak.
- ILS, VOR, ADF, Weather Radar, TCAS test, IRS alignment tamamlanıca yap.
- Her pilot kendi testlerini yapar. Ancak iki tarafın testi de size kalabilir.
- SID’yi MCP panele set et,
- Kalkış pist istikametini AGC 3-20’den de bulabileceğin gibi asıl olan SIDPT 5-10 vs sayfaların üstteki ilk kutusunda yazar. Bul ve HDG penceresine set et.
- VOR’a dayalı SID’lerde kursları, kaptan kimin uçacağını belirtmişse ona göre, belirtmemişse ilk kursu her iki tarafın course penceresine set et.
- RNAV SID’lerde kurs kullanılmadığı için ilk uçulacak başı set edebileceğin gibi, RNAV SID’ye uygun olan klasik SID ya da SID OVERLAY kartındaki kursları set edebilirsin ama brifingte bunu belirtiyorsun.
- SID’deki ilk kursu (verilen VOR’a göre) master tarafına, ikinci kursu PM tarafına set et. İkincisi kurs değilse master’a set edilen kursu set et.
- SID için kurs yok yani VOR da yoksa her iki tarafa da Rwy headingi set et.
- Initial Climb alt/level’i altitude penceresine set et. SID’lerin altında yazar. Initial climb irtifasının altında daha kısıtlayıcı yani MAX olarak belirtilmiş daha düşük bir irtifa varsa onu set et. Örneğin İstanbul Atatürk 35L/R pistinden VADEN 1E veya 1X SID’sinde initial climb irtifası 5000 fit olmasına rağmen, BA041 noktasında MAX4000 fit vardır. Altitude penceresine bu 4000 fiti girmek zorundasın. Herhangi bir irtifa yazmıyorsa ATC kleransında verilecek demektir. Önceden biliniyorsa o irtifayı, o da yoksa istikametteki MSA ya da VOR üzeri veya pas geçme irtifasını set edebilirsin. ATC kleransını alınca doğrusunu girersin.
- QNH’i ve Analiz kartı altından bulduğun Minimum Flap Retraction Heigh’e göre MFRA set et.
- Radyoları set et,
- SID’ye göre ilk kursun VOR’ını master’a, ikinci kursun VOR’ını PM’e set et.
- Farklı kurs aynı VOR’a göre uçulacaksa her iki tarafa da aynı VOR’ı frekansını set et.
- İkinci kurs yoksa master’in VOR’ını her iki tarafa set et.
- VOR var fakat SID VOR’a göre uçulmuyorsa, kalkış meydanının iniş pistinin yaklaşma VOR’ını set et.
- ILS frekanslarına da kalkış meydanının iniş pistinin ILS frekansını set et.
- ADF’lere, SID’de kalmamızı sağlayacak frekansları set ediyoruz (fakat bearinglerini asla course penceresine set etmiyoruz).
- EFIS panelde VOR/ADF seçici düğmesini VOR varsa her ikisini de VOR durumuna alıyoruz.
- Birinci radyoya kontrolü altında olduğunuz birimin frekansını girmek zorundasınız. Yerdeyken öncelikle varsa Delivery frekansını set ediyorun. İstanbul için 121.7. Birçok meydanda bulunmaz. Yoksa Ground frekansı neyse onu set edersin. İstanbul’da 121.8’dir. SOP (Operations Manual Part-B, Non-Type, Rev.02, Use of Radios, Bölüm 2, Md.2.1.7.3 sayfa 24/74)
- NOTAM’lardan Engine Out Prosedürünü Çıkart
- Bazı meydanların basılı Special Engine Out Procedure’u vardır ve yeşil kağıda (4-01) basılmıştır. Varsa bu chart’ı önündeki chart’ların altına koy.
- Eğer basılı prosedür yoksa, her meydan ve pist için ENG OUT usulleri, ilgili meydan NOTAM’larının sonunda bulunur. Uçuş planı üzerinde kolayca görebileceğin uygun bir noktaya kısa bir şekilde yazabilirsin Bu usuller THY usulleridir ve ilgili meydan/ülke tarafından tanınmazlar. Uygulanacağı zaman oradaki talimata uygun olarak ATC’den izin istenir.
- Yolcu gelince Window Heat’leri on yap ve kaptana “Taxi And T/O Briefing/Preflight Checklist’e hazırım” de.
Önce briefing yapılır. Brifing örneği eklerde var.
Kaptan gerekli gördüğü zamanda senden çeklisti ister. Önce DO’ları yap, sonra oku. Beklerken defterleri yazabilirsin (artık defter yok ama burada sicilleri ACARS’a girebilirsin) eğer zaman varsa.
- ATC kleransının alınması.
- Delivery 121.7’den kleransı alırsın.
- “Delivery Turkish 3JE, stand number (parking position) N6, destination İzmir, information B, ready for departure clearance”
- “Turkish 3JE, Cleared to destination (veya LTBJ veya İzmir), Via Flight Plan Route (veya G80), climb 5000 feet, departure MARMA 1Y, (Rwy 35L), Squawk 0xxx” der ya da “Via Flight Plan Route demez de Via MARMA 1Y” de diyebilir, irtifayı söylemeyebilir. Aynen tekrar et.
- Delivery, seni ground 121.8’e veya bazen de 121.6’ya geçirir (birçok yerde delivery yoktur, bu gibi yerlerde, taksiye başlandıktan sonra Ground tarafından ATC verilir). Altitude/level set, verilen SID ile girilen aynı mı CDU’dan bak, squawk set, LNAV’e veya Rwy Hdg dediyse HDG’e bas.
- Load sheet değerlerinin CDU’ya girilmesi.
- Kaptan önce Zero Fuel Weight’i söyler. INIT REF’e girince, toplam yakıtı ve take off weight’i CDU’dan söyle.
- İki CG söyler. Birincisini (cruize CG’dir) INIT REF’de, Take Off Weight yanındaki yere gir ve Execute et.
- İkinci CG’yi (takeoff CG’dir), sağ alttaki N1 LIMIT promptuna iki kez basarak (ilk basış N1 LIMIT sayfasına geçirir ve prompt TAKEOFF olarak değişir ama bunu çabuk bastığın için göremeyebilirsin) geldiğin TAKEOFF page’deki CG kutucuklarına giriyorsun.
- Bu bilgilerin uçuş planındaki yerlere yazılması bülten ile kaldırıldı.
- T/O Weight’e göre analiz kartına girip süratlerin set edilmesi.
- Analiz kartını kaptana da göstererek reduced T/O (derate + assume) değerlerini bul ve kaptana söyle,
- Süratleri bul, FMC’ye gir. Uçuş planına yaz.
- Analiz kartı klasörünü şimdilik sağına koy (kutuya kaldırma, son anda pist değişebilir; süratleri ve MFRA değerlerini tekrar bulman gerekebilir),
- Uçağın hazır olması.
- Harekatçı yolcu sayısını bildirir, kabin amiri de yolcu sayısı bildirir, uçuş planındaki yerine yaz.
- Kapı kapanır,
- Kaptan yerdeki adamla konuşur, hazır olunca senden “Before Start Checklist” ister,
Pushback hemen başlamayacaksa ya da hava çok sıcaktır ve içeriye son ana kadar serin hava vermek istiyorsa packleri ve anti collision’ı hariç bırakacak olan “Before Start Checklist Above The Line” der. Çizgiye kadar olan maddeleri yaparsın. “Before Start Checklist” derse tamamını yaparsın.
Bu çeklist “Do and read” çeklisttir. Önce hidrolikleri açıyorsun ve SYS’e basarak hidrolik seviye basınçlarının doğru oılduğunu görüyorsun. A HYD’leri kapatıyorsun. Yakıt olan depoların yakıt pompalarını açıyorsun. 900 uçakları için AUXILIARY FUEL TANK’lerde yakıt varsa AUXILIARY FUEL TRANSFER SW’leri de on yapıyorsun. PACK’leri OFF, APU BLEED on yapıyorsun. Sonra çeklisti alıp okuyorsun.
Çeklist nasıl istenirse istensin, ANTI COLLISION LIGHT pushback kleransı alınınca ON yapılır.
- Ground’la irtibat kurmanı ister ya da “pushback iste” der.
- İstanbul için 121.8’den “Ground Turkish 3JE, Stand N6, Ready for start up and pushback” diyorsun.
- “Turkish 3JE, Cleared for Start up and pushback” der ve aynen read back edersin.
- Kaptan aşağıyla konuşur ve pushback başlar, motorlar çalıştırılır.
- Hareket ettiğin saat “Off Block Time” oluyor. Önceleri kayıt ediliyordu hemen. Ama artık ACARS’tan alındığı için bu aşamada kayıt edilmiyor. Çünkü motor çalıştırma anında başka işlerle uğraşılmaz. Cruise’de kayıt edersin.
- Motor çalıştırılır.
- Pushback bitince
- Motor çalıştırma bitmeden pb genellikle biter.
- Her iki motor da çalışınca (eğer hava çok sıcaksa) pushback gibi diğer işlemler bitmeden kaptan “havayı ver” diyebilir. Basınç panelini ayarlıyorsun hemen.
- Motor çalıştırma ve pushback bitince kaptan yerdeki elemanı gönderir.
- Hemen ardından sana “Before Taxi Checklist” der.
- “Do”ları yapıyorsun:
- Yer elemanı uçağın altından çıkınca,
- Yer elemanı senin tarafından çıkıyorsa kaptana haber ver.
- Yer elemanı işaretini verince ve de pimi görüyorsan “işareti aldım, pimi gördüm” diyorsun. Kaptan onayıyla OK işaretini veriyorsun.
- “Flaps 5” ya da seçiminize göre “Flaps 1” der.
- Kaptan acele ederse:
*BU PARAGRAF İSTİSNADIR! Bazen doğrudan “Taksi iste” der. “Çeklist yapmadık” diye hatırlat. Acelesi vardır, yine de isterse görevin kavga etmek değil, sen 27.9’u (do’larını) yaparken o kendi “Do”larını yapar ve taksi talimatını duyunca hareket eder, sen hemen sağı kontrol eder ve “right side clear” (clear ise tabiiki) dersin, “Before Taxi Checklist” demesiyle çekliste geçersin. Demese bile “Before Taxi Checklist”i okuyorum der ve onaylamasıyla okursun. Bazen kaptandan cevap bile gelmez (Eski kaptanlar böyleydi, hala var mı bilmiyorum). Sen çeklisti okumaya başlarsın. İlk maddede cevap vermesini biraz beklersin. Cevap verirse devam edersin. Yok, cevap vermezse, işte o zaman kendin çalar kendin oynarsın!
- Before Taxi Checklisti yaparken:
- “Taksi iste” deyince groundan taksi iste
- “Ground Turkish 3JE, request taxi” dersin,
- Taksi talimatı verir yazmaya hazır ol. İstanbul’da artık standart taksi uygulamasına geçildiği için “Turkish 3JE taxi via Departure 1A” gibi kısa talimat verebilir. Standart dışı bir talimat verecekse tam bir talimat verir. İstanbul için taksi mantığını anlayınca problem kalmaz.
- Burada da sağdan soldan gelen veya bir taksi yolundan gelen, geçen uçağa yol vermeni “…hold on…” ya da “…give way…” diyerek isteyebilir. Bunu taksi boyunca her an isteyebilir. Sana yol verdiğini de “…continiue taxi” diyerek belirtebilir. Önünde uçak varsa kleransı yine verir ancak “…in secuence…” der.
- Taksi başlar,
- Kaptan bilse bile, kaptana ilk gideceği/döneceği noktayı söyle ve sonrasında 3-20 kartıyla yönlendirmeye devam et.
- Delivery olmayan meydanlarda taksinin herhangi bir anında “Turkish 3JE, ready to copy ATC?” der. Senin de “Ready to copy” demenle sana kleransı aynı formatta verir, read back yaparsın.
- Takside kuleye geçirir.
- Taksi esnasında belirli bir nokta vererek kuleye geçmeni isteyebilir. O nokta gelince doğrudan kule frekansına geçersin.
- “… change tower 118.1” derse, read back ve kuleye geçişten sonra “Tower Turkish 3JE on taxi” dersin. Ama İstanbul’da “monitor 118.1” der. Read back yapar, frekansa geçer ve çağrı yapılmasını beklersin
- “… monitor tower 118.1” derse, read back ve kuleye geçersin. Fakat çağrı yapmazsın, o sana uygun zamanda çağrı yapar. Yukarıdaki talimatlara ek olarak;
- Kalkış için piste giriş kleransıyla piste girilir, kaptan “Before Take Off Checklist” ister,
- “Arkaya (ya da içeri) söyle” diyebilir. PA mikrofonunu eline alıyor ve “Kabin ekibi yerlerinize lütfen, cabin crew please be seated” diyorsun. Bu en geç burada yapılabilir. Daha önce de istenebilir. Bazı kaptanlar her şartta kendisi arkaya söyler.
- “Do”ları (Transponder TA/RA, Recall, Position Light Strobe and Steady) yapıyor ve çeklisti okuyorsun.
- Kalkış öncesi, kaptan-F/O rolleri, PF-PM(PM) olarak değişir,
- Sen uçacaksan “You have the controls” der, “I have the controls” diye cevap verir ve kumandaları devralırsın. Kumandaları devretmeden kule kalkış vermiş olabilir. Kuleyle konuşursun. Hemen ardından kaptan sana kumandaları verir. PM isen zaten konuşmalar sende.
- Talimatta frekans verdiyse pist başına gelmeden önceden, hemen aktif olmayan tarafa set ediyorsun. ATIS’te de veriyor ancak kule farklı bir frekans verebilir. Bir şekilde kaçırdıysan önceki uçaklara verdiği talimattan da frekansı öğrenebilirsin. İstanbul’da 120.450, 121.1 veya 126.425 kullanılıyor.
- Kalkış yapılır, kalkış sonrası PF “After T/O Checklist” ister, PM yapar,
- “Take Off” kleransını alır almaz uçuş zamanını saatin sol altındaki düğmeyle başlatıyorsun ve “Time checked” diyorsun.
- PF sensen kaptan “T/O” der, frenler set ise ayağınla release eder ve “T/O” diyerek gaz kollarını açıyor (%40 N1’a kadar), N1’lar stabil olunca “N1 Stabilized” diyip TO/GA’ya basıyorsun. “N1, LNAV (ya da HDG), TOGA set; set T/O Thrust” dersin. Stabil demek,
- FMA PM tarafından check edilir
- İstikamet, 80, V1 derken “Rotate”de burnu kaldırıyorsun,
- Altimetrede tırmanış başlayınca PM “Positive rate” der ve PF “Gear Up” der.
- L/G Lever en üste alınır.
- 400 fitte PM “400” der, PF “Set LNAV veya HDG” der. Set değilse PM set eder.
- Oto pilot engage edilir ve “Command A/P B engaged” denir.
- İstanbul için ya da T/O talimatıyla “After T/O (when airborne) contact xxx.xxx” dendiyse, verilen frekansa geçilir. Frekans değiştirme:
- Frekans değiştirilip irtibat kurulur, “Radar (Approach ya da adı her neyse), Turkish 3JE, passing xxx feet” denir.
- “1000” call out ile N1 set edilir ve FMA check ile “N1 Set” denir ya da doğrudan VNAV set edilir ve değişen FMA okunur.
- Eğer farklı bir irtifada speed up (NADP1) gerekiyorsa ki bazı yerlerde öyledir ya da Türkiye’nin bazı meydanlarında kaptanlar 3000fitte speed up ister, “3000” call out’unda clean speed set edersin ve “Clean speed set” dersin,
- Flap göstergesi “0”a gelip de hiçbir flap-slat ışığı görünmüyosa PM, “Flaps up, no light” der, PF de eğer 3000fite gelindiyse ve usul gereği VNAV henüz set edilmediyse VNAV select eder ve FMA’yi okuyarak “After T/O Checklist” ister. 3000fite gelmediyseniz direk After T/O checklist ister. VNAV’i de NADP uygulamasına göre kontrol eder.
- Tırmanışa devam ediyorsun. Tırmanışın her safhasını gözlüyorsun boş bırakmıyorsun, Checklistler var,
- “After T/O Checklist” diye PF ister ve PM,
- 5000:
AGL 5000 fitte PM “5000” der. Kaptan “Release The Cabin Crew” der. Ya da “Cycle The Fasten Belts Switch” veya “Kabini Çöz”, “Kabin Ekibini Çöz” der. Fasten Belts Sw.’i Auto ve On yaparsın. Kabin ekibine işlerine başlayabilmeleri için işarettir.
- 10 000 Checklis:
- 20 000 fit işlemleri:
- Düz uçuş,
- Düz uçuşa geçilirken tırmanış oranını azaltıyorsun.
- Cruize seviyesine belirli bir miktar kala FMA’de gösterilen Pitch Mode, önce ALT/ACQ’a geçer. Seviyeyi alınca da ALT HOLD’a geçer.
- ALT HOLD olunca PF, VNAV select eder ve FMA’deki değişiklikleri call out yapar, CDU N1 Page’e geçip thrust’ı “CON” seçer.
- Seviye kontrol edilir.
- CRZ briefing için kumandaları devrediyor ve aşağıdaki hazırlıkları yapıyorsun.
- Cruize briefingini, drift down bilgilerini, yakıtı, hava durumunu kaydettikten sonra yapıyorsun. İki yöntemi var:
- Anonsu yapıyorsun. Sen uçuyorsan. Kaptana “anons hazırlığı yapacağım” diyorsun. Kumandalar onda kalmaya devam ediyor. Uçakta ne söyleyeceğini gösteren çeklist var. İngilizcesi de var. Ona göre hazırlık yapıyor ve “izninizle anons yapıyorum” diyorsun.
- Uçuş planındaki boşlukları dolduruyorsun.
- Official Flight Log’u bu işlerin bitince de yazabilirsin. Ancak çok kısa uçuşlarda kalkış öncesi yerde zamanın kalır, o zaman yazabilirsin.
- Eğer uçuşun ikinci bacağı yani dönüş bacağındaysan, sefer yapılan meydanın chartlarını artık kullanılmayacağı için toplayıp kaldırabilirsin. Burada dikkat edeceğin konu, bu işi kaptanla aynı anda yapmaman gerektiğidir.
- Alçalma hazırlığı,
Alçalma ve iniş hazırlıklarına EN GEÇ, T/D’e 100 mil kala başlıyorsun.
- İlk iş olarak ATIS’i al.
- Pist, STAR / RNAV STAR/ARRIVAL seçimi.
- Bu aşamada kalacak yakıtı ve uçağın iniş ağırlığını bulmanız gerekir.
- Flap ve Autobrake seçimi yapılır.
- A/B seç.
- Brifing hazırlığını yapıyorsun.
- Brifing yapıyorsun.
- Alçalma checklisti ve Alçalma,
- Descent Çeklist istenir. PM çeklisti yapar.
- Alçalma başlatılır.
- Alçalma.
- AGL 20 000:
PM “20 000” call out’u yapıyor. Kaptan veya PF “Fasten Belts On” der. Ama standart dışı call outlara da hazırlıklı ol: “Passenger Signs On”, “Yolcuyu Bağla” ya da sadece “Bağla” veya “Yolcu” diyeni bile duyabilirsin. Bu tür call outlarda tavsiyem sormandır. “Fasten Belts On mu” yapayım diye sorabilirsin. Bunu 20 bin call out yapmadan daha erken de isteyebilir kaptan. Yapıyorsun.
- Yaklaşma, checklistler var,
- 10 bin fitte yapılacak işler.
- Arrival/STAR safhası.
- Son yaklaşma için esas bacağa dönüş.
- Yaklaşmaya – ILS’e establish ve süratler.
- İniş, inişten sonra roller kaptan-F/O olarak değişir, kaptan “After Landing Checklist” ister F/O yapar,
- İniş sonrası call outlar.
- Sürat 60 knots’a düşünce PM, “60 knots” ikazı yapar. PF, ise reverserleri idle’a alır. PF, F/O ise
- Pisti terk ve taksi,
- After landing.
- Park edilir, motor susturulur, kaptan “Shutdown Checklist” ister, F/O yapar.
- Park yerine giriş.
- Park ve motor susturma.
- Shutdown çeklist.
- Maintenance Log ile Official Flight Log doldurulur,
- Uçuş defteri doldurulur.
- Maintenance log doldurulur.
- Zarf doldurulur ve verilir.
- Harekatçı uçuş planlarını getirir.
- Eğer son bacak uçulduysa chartlar kaldırılır.
- Eğer son bacak uçulduysa eşyalar toparlanır, çıkılır.
- ATIS alınır, kalkış pist analizi yapılır, info sheet doldurulur,
- ATIS alınır.
- Analiz Kartına girilir.
- İnfo Sheet
- Reset’ler yapılır,
- Radyolar ayarlanır.
- Reminder ayarlanır.
- FL ve LAND ALT, Pressurization Panel’e set edilir.
- Harici kontrol,
- Uçmayan yapar ancak genellikle sen çıkarsın.
- Evrak işleri yapılır,
- Security Checklist Formu,
- Defterin Release edilmesi,
- Uçuş defterine bilgi girilir.
- Koordinatlar girilerek, uçuş planı FMC girişi, SID ve MCP setleri yapılır,
- FMC girişleri.
- SID, RNAV SID.
- MCP
- Diğer testler tekrar yapılmaz.
Not:
Bu yazı dizisi Türk Hava Yollarında görev yapan sayın hocam Kaptan Aykut Çakır tarafından hazırlanmıştır. Kendisinin hazırladığı bu notlardan belki de şimdiye kadar yüzlerce ikinci pilot arkadaşımız faydalanmıştır. Kendisi hazırladığı dokümanları 2 eylül tarihi itibari ile güncelleyerek şu anda şirkete yeni girmiş ve eğitimde olan ikinci pilot arkadaşların faydalanabilmesi için kullanıma sunmuştur. Yayınladığı gün elime geçen notları hızlıca bir solukta tekrardan okudum. Okuduktan sonra aklıma gelen ilk şey bu bulunmaz nitelikteki bilgi hazinesini siz okuyucularım ile paylaşmaktı! Kendisini bu konu için aradığımda sağolsun beni kırmadı ve yazıları sitemde yayınlamak için bana izin verdi. Bu yazı dizisini lütfen herkes ama herkes okusun böylece bir pilotun normal operasyon sırasında neler yaptığını bilebileceksiniz. Ayrıca bu yazı dizisi mesleğe yeni başlamış, başlayacak ve başlamayı düşünen herkesin zihninde farklı bir çağrışım uyandıracaktır. Bu vesile ile sizlerin huzurunda sayın hocam Aykut Çakır’a bir kez daha bu güzel içeriği hazırladığı ve sizlerle paylaşmamı sağladığı için teşekkür ediyorum.
Diğer yazıma da buradan ulaşabilirsiniz.