Bu yazımda motor sıcaklık göstergeleri hakkında konuşacağız, hadi geçelim!
Hava araçlarında motor parametreleri için kritik önem taşıyan bir diğer değer ise sıcaklıktır. Kokpit panelinde motor parametrelerinin sıcaklık değerlerinin belirli limitler içinde çalıştığının görülmesi motor durum kontrolü açısından önem arz etmektedir. Uçak ve motor tipine bağlı olarak kokpitte gösterilen motor sıcaklık göstergeleri;
- Dış hava sıcaklığı,
- Motor yağ sıcaklığı,
- Motor silindir sıcaklığı,
- Karbüratör sıcaklığı,
- Egzoz gaz sıcaklığı,
- Türbin gaz sıcaklığı şeklinde sıralanabilir.
Sıcaklık Ölçümleri
Sıcaklık ölçümünde temel alınan iki prensip bulunmaktadır. Bunlardan ilki metallerin genleşmesi prensibi vasıtasıyla yapılan ölçümler iken diğer yöntem elektriksel elemanlarla yapılan ölçümlerdir. Elektriksel olmayan yöntemlerin başında cisimlerin sıcaklık artışı karşısında genleşme prensibi gelmektedir. Her maddenin sıcaklık karşısında genleşme miktarı birbirinden farklıdır. Bu yöntemin en çok bilineni ise civanın sıcaklık ile genleşmesidir. Cıva ısınmasıyla birlikte dar ve ince bir tüp içinde genleşmektedir. Cıvanın genleşmesi prensibiyle sıcaklık ölçme yöntemi havacılıkta kullanılmamaktadır.
Havacılıkta ufak hava araçlarında en çok kullanılan direkt sıcaklık ölçme yöntemi ise bimetalik genleşme yöntemidir. Bu yöntemde birbirinden farklı iki metal bir araya getirilerek ısı karşısında farklı değerlerde genleşme ve büzülmesi sağlanmaktadır. Bimetalik genleşme veya büzülme prensibinde farklı iki metal birbirine tutturularak ortam ısısını alması sağlanır. Ortam ısısını alan iki metal farklı miktarlarda genleşir veya büzülür. Ortamın ısınmasıyla birlikte bir metal diğerinden daha fazla ısıdan etkilenerek diğerine göre daha fazla genleşme gösterir. Bu fiziksel olayın neticesinde bimetalik malzeme bağlı olduğu noktadan itibaren genleşip bağlı olduğu sargıyı çözmek isteyecektir. Böylece belirtilen uca bağlı olan gösterge indikatörü hareket ederek ortam sıcaklığını gösterecektir. Ortam ısısının azalması durumunda ise tam tersi durum gerçekleşerek indikatör ortam sıcaklığını gösterecektir. Şekil 1, direkt ölçüm yöntemi ile sıcaklığın ölçülmesi prensibini göstermektedir.
Sıcaklık Ölçümünde Elektriksel Sistemler
Sıcaklık ölçümünde faydalanılan bir diğer yöntem ise elektriksel sistemlerdir. Elektriksel yöntemlerle sıcaklık ölçümünün temel noktası elektriksel elemanın direncinin sıcaklıkla değişimidir. Bir iletkenin direnci sıcaklıkla ile artmaktadır. Hava araçlarında kullanılan sistemlerde, direnci sıcaklık ile çok fazla miktarda artan metaller tercih edilmektedir. Bu tür sensörler hava araçlarında düşük ve orta derece sıcaklıkları (-70 ile +150) ölçmek için kullanılmaktadır. Uçaklarda “Karbüratör Hava Sıcaklığı”, “Motor Yağ Sıcaklığı” ölçümünde bu yöntemden faydalanılmaktadır.
Termokupl veya ısıl çift birbirinden farklı iki iletkenden oluşur. Temel mantığı iletkenlerin ısıtılmasıyla üzerinde meydana gelen gerilimi ölçmeye dayanmaktadır. Bu olaya termoelektrik etki denilmektedir [1]. İletkende üretilen gerilimin ölçülmesi, birbirinden farklı iki iletken bir uçlarından birleştirilip (sıcak uç) ısıtılmasıyla gerçekleştirilir. Sıcak uç ile soğuk uç (iletkenlerinin birbirine bağlı olmayan uçları) arasındaki sıcaklık farkından gerilim üretilir. Üretilen gerilim direkt olarak sıcak uç ile soğuk uç arasındaki farklılıktan kaynaklanır. Bu yöntem ile çok yüksek sıcaklıkların ölçülmesi mümkündür. Türbin motorlu uçaklarda “Silindir Baş Sıcaklığı”, pistonlu motorlarda ise “Egzoz Gaz Sıcaklığı” ölçümünde termokupllar sıklıkla kullanılmaktadır.
Diğer yazıma da buradan ulaşabilirsiniz. Görüşmek üzere.