Seyrüsefer Yardımcıları – 3

Seyrüsefer Yardımcıları – 3 adlı yazı Seyrüsefer Yardımcıları – 2 adlı makalenin devamıdır. Bi önceki makaleyi okumak için buraya tıklayabilirsiniz.

Yer temelli radyo seyrüsefer yardımcısı olan ILS, uçağın her türlü meteorolojik şartlarda piste inişine olanak sağlaması amacıyla tasarlanmıştır. Hava aracına yatay ve dikey yaklaşma ve kategorisine bağlı olarak iniş imkânı sağlar. Sistem temel olarak 3 farklı bileşenden oluşmaktadır.

Localizer: Hava aracının pistin orta hattına doğru yaklaşmasına olanak sağlar. Çok Yüksek Frekans (VHF) bandında 108-112 Mhz arası frekanslarda çalışır. Her bir localizer kanalı 50kbit genişliğindedir. Bu kanal aralığında VOR radyo seyrüsefer yardımcısı ile çalıştığından dolayı ILS frekansları bu bantta ondalık sayının ilk basamağı tek olacak şekilde tanımlanmıştır (108.1, 108.15, 109.30 vb.). Localizer sistemi pistin iniş yapılan yönünde pistten 1000 feet uzaklıkta yerleştirilir. Localizer biri 90 diğer 150 Hz olmak üzere genlik modülasyonu ile modüle edilmiş iki radyo sinyali yayınlar.

İniş yönüne göre 150 Hz’lik sinyal pilotun sağ tarafında, 90 Hz’lik sinyal ise pilotun sol tarafında kalmaktadır. İki sinyalin de eşit güçte alındığı hat, hava aracının pistin orta hattına inmesine sağlar. Herhangi iki sinyalin birbirinden farklı sinyal seviyelerinde alındığı durumlarda hava aracının pistin orta hattından saptığı anlaşılır. Şekil 1, ILS localizer sinyalinin dağılımını göstermektedir. Localizer sisteminin çıkış gücü 5-15 Watt mertebesinde olup yaklaşık 25 NM mesafeye kadar güvenilir olarak yayın yapmaktadır.

Seyrüsefer Yardımcıları – 3 adlı yazının devamını okumak için aşağıya tıklayabilirsiniz.

Glide Path: Hava aracına dikey rehberlik eden sinyaldir. Hava araçlarının 3 derecelik süzülüş açısıyla piste yaklaşmasını sağlamaktadır. Ultra Yüksek Frekans (UHF) bandında 329.30 ve 335 Mhz frekansları ve bu frekans aralıklarında çalışmaktadır. Sistem ILS Localizer sistemi ile entegre edildiğinden dolayı harici olarak süzülüş açısının alınması için bir frekans girilmesine gerek yoktur. Süzülüş açısının alınması için yerleştirilen sinyal vericisi pistin başlangıcının yaklaşık olarak 1000 ft önünde yer almaktadır. Sistem 90 ve 150 Hz’de modüle edilmiş iki sinyalden oluşmaktadır. Bu sinyaller localizer sinyalinden farklı olarak dikey olarak gönderilmektedir. Uçak üzerinde yer alan alıcı, iki sinyalin alış kuvvetlerini karşılaştırarak piste hangi açıda yaklaşıldığı bilgisini göstermektedir. Şekil 2, süzülüş açısının yapısını göstermektedir.

Marker Sistemi: Hava aracına pist başına göre uzaklık bilgisini veren sistemdir. Çok Yüksek Frekans (VHF) bandında 75 Mhz’de yayın yapar. 3 farklı tipleri bulunmaktadır.

Dış Marker, pist başından 4-7 NM ilerisine kurulur. 400 Hz’lik sinyal ile saniyede 2 hatlık mors kodu ile modüle edilmektedir. Üzerinden geçildiği zaman kokpitte mavi OM lambası ve mors kodu ile uyarı verilmektedir. Yaklaşık olarak hava aracının süzülüş açısına girmesi gereken yeri bildirir ve yaklaşmanın son aşamasının başladığını bölgeyi ifade eder [1].

Orta Marker, yaklaşık olarak pist başından 1200 metre ileriye yerleştirilir. 1300 Hz’de modüle edilen sinyal ile saniyede bir olmak üzere hat ve nokta ile mors kodu yayını yapılmaktadır. Uçak orta marker üzerinden geçerken kokpitte amber renkle MM lambasını ve mors kodu ile uyarı verilmektedir.

İç Marker, pist başından 50 feet ileriye kurulmuştur. 3000 Hz’de modüle edilen sinyal ile saniyede altı nokta olacak şekilde yayın yapmaktadır. Üzerinden geçilirken kokpitte beyaz renkli IM lambası ve mors kodu ile uyarı vermektedir. Sistem, ILS kategori 2 ve 3 yaklaşması yapan hava araçları tarafından kullanılır.

ILS sistemi özetleyen ve tüm yer ekipmanlarının birlikte kullanımını gösteren çizim şekil 3’de gözükmektedir.

ILS sistemi Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) tarafından 1947 yılında standart radyo seyrüsefer sistemi olarak onaylanmıştır.

Günümüzde hala hassas radyo seyrüsefer yardımcısı olarak çalışmaya devam eden ILS sistemi ile değişik hassasiyetlerde yaklaşma yapmak mümkündür. Sistem yaklaşma sırasında karar yüksekliği (Decision Height) ve pist görüş menzili (Runway Visual Range) ile tanımlanır. Çizelgede ILS kategorilerini özetlemektedir. Karar yüksekliği olarak tanımlanan DH, piste dokunma hattının üzerinden itibaren yüksekliği belirtmektedir. Havacılıkta dikey yükseklikler feet cinsinden ifade edilmektedir. Pist görüş menzili olarak adlandırılan RVR ise yatay olarak pist üzerindeki görüşü belirtmektedir. Havacılıkta yatay mesafeler metre cinsinden (Amerika haricinde) verilmektedir. Ufak hava araçları genellikle kategori 1 yaklaşması yapmaktadır. Bu yaklaşma sırasında karar yüksekliği (DH) altimetreden alınmaktadır. Kategori 2 ve 3 yaklaşması yapan hava araçları ise radar altimetreden alınan veriler aracılığıyla karar yüksekliğine yaklaşmaktadır

Kaynak:

[1] ILS Lokalizer. http://en.wikipedia.org/wiki/File:ILS_illustration.jpg