Uzunca sürecek bir yazı dizisi ile tezimde yapmış olduğum çalışmaları sizinle paylaşacağım. Kokpit Göstergeleri bu kapsamda değineceğim konulardan ilkini oluşturmaktadır.
Kokpit; uçakların ön tarafında bulunan, içerisinde pilotların uçağı kontrol edilebilmesi ve uçak parametrelerini gözlemleyebilmesine olanak sağlayan panelleri barından bölmeye verilen genel addır. Yapısı tasarlanan uçakların yapısına bağlı olarak değişikler gösterebilmektedir.
Günümüzden on beş yıl öncesine kadar uçak kokpitlerinde analog sistemlerin çok olması nedeniyle iki pilot ve bir uçuş mühendisi çalışmaktayken, günümüzde elektronik sistemlere geçişin yarattığı etkiyle birçok uçakta uçuş mühendisi (Flight Engineer) ihtiyacı kalmamıştır. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte uçak içerisinde ihtiyaç duyulan sistemlerin artışı kokpitlerin düzenleri üzerinde çalışmaların başlatılmasına neden olmuştur. Kokpit tasarımı uçak üretiminin en önemli başlangıç noktasını oluşturmaktadır. İnsan faktörlerinin hesaba katılmadığı bir kokpit düzeni pilotların çok kolay bir şekilde hata yapmasına sebep olabilmektedir.
Kokpitte yer alan oturma düzeni kaptan pilot veya uçuştan sorumlu pilot sol koltuğa, yardımcı pilot ise sağ koltuğa oturacak şekildedir.
Pilotlar ön tarafında yer alan kokpit göstergeleri ile uçak donanımları ve durumu hakkında bilgi edinirler. Kokpit panelinde uçuş göstergeleri, haberleşme ve seyrüsefer göstergeleri, motor durum göstergeleri gibi farklı gruplardan çeşitli göstergeler bulunmaktadır. Kokpitte yer alan göstergeleri genel bir sınıflandırma ile dört ana gruba ayrılabilir. Bunlar;
- Uçuş göstergeleri,
- Motor göstergeleri,
- Seyrüsefer göstergeleri,
- Diğer göstergelerdir.
Göstergeler yapı itibari ile incelendiklerinde içinde bulunulan durumu ölçen ve ölçtüğü niceliği gösteren olmak üzere iki farklı alt bileşene sahiptirler. Analog olarak tabir edilen göstergelerde genellikle ölçme ve ölçülen sonuca ait gösterim aynı birimde gerçekleştirilmektedir. Bu tür donanımlar direkt ölçen (direct-sensing) olarak adlandırılırlar. Uzaktan algılama (remote-sensing) yöntemine göre çalışan gösterge sistemleri ise ölçülen niceliğin kokpite iletilip gösterilmesi prensibine dayanmaktadır. Bu prensiple çalışan analog ve sayısal göstergeler bulunmaktadır. Uzaktan algılama yöntemine göre bilginin kokpite aktarılması elektriksel yöntemlerle olabileceği gibi mekanik yöntemlerle de gerçekleştirilmektedir. 1950’li yıllarda tasarlanan hava araçlarında birçok bilgi mekanik yöntemlerle kokpite iletilirken günümüzde bilgilerin birçoğu veri yolları vasıtasıyla kokpitte yer alan bilgisayarlara iletilmektedir.
Şekil 1 temel bir eğitim uçağı olan Cessna 172 ile en büyük yolcu uçağı konumunda olan Airbus A380 uçağının kokpit panellerini göstermektedir.