Wright kardeşler tarafından geliştirilen ilk uçak üzerinde takometre, rüzgar ölçer ve kronometre göstergeleri bulunmaktaydı [1]. İlk uçuştan bu yana tasarımcılar uçağın sürükleme kuvvetini yenmek, uçağı ivmelendirip kanatlar vasıtasıyla taşıma kuvveti oluşturmak için motorlar kullanmıştır. Hava Araçlarında Motor Durum Göstergeleri hava aracının en kritik donanımlarından bir tanesi oluşturduğu için parametrelerinin kokpitte sürekli olarak gösterilmesi gerekmektedir.
Hava araçlarında kullanılan motorlar, piston motor ve jet motorlar olmak ikiye ayrılmaktadır. Pistonlu motorlar 4 zaman prensibiyle (emme, sıkıştırma, güç, egzoz) çalışmaktadır. Jet motorlar ise hava alığından alınan hava kompresörde sıkıştırıldıktan sonra yanma odasında yakıt ile karıştırılarak yakılır. Bunun sonucunda türbinde yüksek basınçlı ve enerjili yakıt hava karışımı türbini ve buna bağlı olan kompresör milini döndür. Türbinden geçen karışım ise nozuldan atılarak tepki elde edilir. Havacılıkta içten yanmalı motorlar kullanılmaktadır. Kullanılan motorlar farklı prensiplere sahip olmasına rağmen emniyetli ve güvenli bir uçuş gerçekleştirebilmek için kokpitte benzer durumları gösterirler. Motorların kokpitte yer alan durum göstergeleri şu şekilde sıralanır:
- Basınç göstergeleri,
- Sıcaklık göstergeleri,
- Miktar göstergeleri,
- Hareket göstergeleri.
Uçakların pistonlu veya jet motor tipinde olmasına bağlı olarak kokpitte yer alan motor durum göstergeleri Çizelge 1’ de gösterilmiştir.
| Piston Motorlu Uçaklar | Jet Motorlu Uçaklar |
| Yağ Basıncı | Yağ Basıncı |
| Yağ Sıcaklığı | Ekzoz Gaz Sıcaklığı |
| Silindir Baş Sıcaklığı (CHT) | Türbin Gaz Sıcaklığı (TGT) veya Türbin Giriş Sıcaklığı (TIT) |
| Manifold Basıncı | Motor Basınç Oranı (EPR) |
| Yakıt Miktarı | Yakıt Miktarı |
| Yakıt Basıncı | Yakıt Akışı, Yakıt Basıncı |
| Takometre | Takometre, Kompresör Hızları n1, n2 |
| Karbüratör Sıcaklığı | Torkmetre (turboprop ve turboşaft motorlar) |
Bu yazımda Hava Araçlarında Motor Durum Göstergeleri hakkında konuştuk. Diğer yazıma da buradan ulaşabilirsiniz.
Kaynak:
[1] FAA. (2008). Aircraft Maintenance Handbook. Aviation Supplies & Academics, Inc.
Resim Web Adresi: pro aero aviation